Νέα δεδομένα για την προϊστορία του Αιγαίου φέρνει η ανασκαφή νεολιθικού οικισμού στη θέση Βουνό στη νότια Κάρπαθο.
Τα παλαιότερα ίχνη κατοίκησης στην περιοχή ανάγονται, σύμφωνα με επιφανειακά ευρήματα, στην Υστερη Nεολιθική / Πρώϊμη Εποχή του Χαλκού. Ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα για την περίοδο αυτή είναι ένα λίθινο ειδώλιο γυναικείας θεότητας που χρονολογείται γύρω στο 3000 π.X. και σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο.
Στους μινωικούς και στη συνέχεια και στους μυκηναϊκούς χρόνους, στην πεδινή παραλιακή έκταση νοτιοδυτικά του σημερινού κτηρίου του Eπαρχείου, αναπτύχθηκε ένας σημαντικός οικισμός. Η παλαιότερη φάση του τοποθετείται στη Mεσομινωική /Yστερομινωική IA περίοδο, ενώ πρόσφατη ανασκαφή έφερε για πρώτη φορά στο φως κτιριακά λείψανα και τρεις κλιβάνους που ανήκουν στη νεώτερη, μυκηναϊκή φάση του (Yστεροελλαδική IIIA-IIIB). Μυκηναϊκή ακρόπολη ίσως υπήρχε στο λόφο Bουνός, πάνω από το λιμάνι των Πηγαδίων, όπου όμως τα σωζόμενα λείψανα συνδέονται με την ελληνιστική ακρόπολη. Το νεκροταφείο του οικισμού βρισκόταν στα νοτιοδυτικά, στις θέσεις Aνεμόμυλοι, Σκόπη και Μακέλλι, όπου και αποκαλύφτηκε το 1949 τάφος της Υστεροελλαδικής ΙΙΙΑ/ΙΙΙΒ περιόδου με πλήθος αγγείων. Ενδείξεις για ύπαρξη δεύτερης μινωικής εγκατάστασης εντοπίστηκαν και στο βόρειο άκρο του κόλπου των Πηγαδιών, στη θέση Βρόντη.
Αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, λίθινα εργαλεία, πλήθος από μυλόπετρες και εντυπωσιακή κεραμική έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη του καθηγητή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Μανόλη Μελά, ο οποίος είχε συνεργάτες την αρχαιολόγο Αννα Κλις και μεταπτυχιακούς φοιτητές από την Ελλάδα, το Μεξικό, την Αργεντινή και τη Γαλλία.
Ο οικισμός χρονολογείται στην Τελική Νεολιθική Εποχή (4500-3200 π.Χ.) και έχει ίχνη συνεχούς κατοίκησης μέχρι την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (γύρω στο 1800 π.Χ.).
«Τα μέχρι τώρα ευρήματα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε ''μινωικός αποικισμός'', αλλά ενδογενείς διαδικασίες που αναπτύχθηκαν στην Κάρπαθο. Ο οικισμός κατοικούνταν για χιλιάδες χρόνια, απλώς άλλαξε η παραγωγική διαδικασία για τους κατοίκους του, δεν υπήρξε αποικισμός από αλλού», λέει στο «Εθνος» ο κ. Μελάς, προσθέτοντας ότι στα νησιά του Αιγαίου δεν ταυτοποιείται εύκολα συνεχής κατοίκηση από την Τελική Νεολιθική μέχρι την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού.
«Με την εισαγωγή της μινωικής αγροτικής τεχνολογίας, όπως λ.χ. το άροτρο, οι κάτοικοι του νεολιθικού οικισμού στο Βουνό εγκαταλείπουν τις πρωτόγονες εγκαταστάσεις τους και κατεβαίνουν στην πεδιάδα. Ετσι οι κυνηγοί και οι ψαράδες, οι πρώην τροφοσυλλέκτες δηλαδή, γίνονται πλέον γεωργοί και η ''υψηλή'' θεωρία περί μινωικού αποικισμού κλονίζεται ανεπανόρθωτα», αναφέρει ο επικεφαλής της ανασκαφής.
Μικρό τσεκούρι κατασκευασμένο από βότσαλο από τη θάλασσα που βρέθηκε στην ανασκαφή και αναπαράσταση του εσωτερικού ενός αψιδωτού κτιρίου
Ο οικισμός βρίσκεται σε ένα βραχώδες και υπερυψωμένο ακρωτήρι, σχετικά απροσπέλαστο. Η αρχαιολογική θέση ήταν γνωστή από τη δεκαετία του 1970, οπότε και έγινε επιφανειακή έρευνα.
Το περασμένο καλοκαίρι ωστόσο έγινε συστηματική ανασκαφή από πολυμελή ομάδα αρχαιολόγων. Τα αρχιτεκτονικά απομεινάρια χωρίζονται σε πέντε κατηγορίες: κάθετοι μεγαλιθικοί τοίχοι ανδήρων, λίθινα επικλινή άνδηρα εκφορικής δομής, αψιδωτές ή και ορθογώνιες κατοικίες, χρηστικές κατασκευές και κυκλώπειο τείχος που στηρίζει βραχώδη υποδομή.
Η ανεύρεση ενός ικανού αριθμού από μυλόπετρες, ίσως υποδηλώνει την εκτεταμένη καλλιέργεια σιτηρών, που λόγω της έλλειψης του άροτρου, πρέπει να γινόταν με την τεχνική του «σκαλίσματος». Βρέθηκαν επίσης οστά αιγοπροβάτων, που πιστοποιούν την ύπαρξη έστω και περιορισμένου αριθμού μικρών οικόσιτων ζώων, ενώ σίγουρη θεωρείται η παρουσία του σκύλου, δεδομένης της εμφάνισής του στο Αιγαίο ήδη από τη Μεσολιθική περίοδο.
Ενδιαφέρουσα και χαρακτηριστική για την εποχή της είναι η κεραμική που βρέθηκε. Εντοπίστηκαν επίσης λίθινα εργαλεία και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως μυλόπετρες άλεσης, γουδιά, γουδοχέρια, βαριές, τσεκούρια και λεπίδες από οψιδιανό από τη Μήλο.
Η μελέτη του αρχαιολογικού υλικού έδειξε ότι η ολοκληρωτική κατάρρευση των κτισμάτων οφειλόταν σε σεισμό, ενώ ακολούθησε άμεσα η εκ νέου ανοικοδόμηση, όπως αποκάλυψε μια νέα οικοδομική φάση.
Κάρπαθος
Ο αρχαιολογικός χώρος του Βλοχού και το ανασκαφικό πρόγραμμα
Ο αρχαιολογικός χώρος Βλοχού είναι γνωστός από το 19ο αιώνα. Η θέση έχει κηρυχθεί ως αρχαιολογικός χώρος με Υπουργική Απόφαση ήδη από το 1964 (ΥΑ 1154/4.3.1964/ΦΕΚ91/Β’/19.3.1964), ενώ έχει καταρτισθεί πρόταση επικαιροποίησης της κήρυξης και οριοθέτησής του.
Σημαντικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν κατά την φετινή περίοδο στον αρχαιολογικό χώρο του Βλοχού, που εκτείνεται στην κορυφή και τις άμεσες παρυφές του λόφου «Στρογγυλοβούνι», στη δυτική θεσσαλική πεδιάδα και πιο συγκεκριμένα στον Δήμο Παλαμά, στην ΠΕ Καρδίτσας.
Πρόκειται για μία ακρόπολη με ισχυρά τείχη εξαιρετικής διατήρησης που αναπτύσσονται τόσο στην κορυφογραμμή του λόφου όσο και στις κλιτύες του. Τα τείχη στον πεδινό χώρο δεν είναι ορατά επιφανειακά, ωστόσο, όπως διαπιστώθηκε κατά τη γεωφυσική διασκόπηση, διατηρούνται αμέσως κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.
Στην κορυφή εντοπίζονται επίσης κατάλοιπα αρχιτεκτονικών κατασκευών, που αφορούν σε ένα κτιστό περίβολο ασαφούς προς το παρόν χρήσης, καθώς και σε θεμελιώσεις κτηρίων. Ο πολεοδομικός ιστός της αρχαίας πόλης εκτείνεται κατά κύριο λόγο στην πεδινή περιοχή, στη θέση «Πάτωμα», καθώς στο χώρο διατηρούνται ορατά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα.
Η πρώτη αναφορά στο χώρο έγινε από τον W. Leake (Travelers in Northern Greece, vol. IV, 1835). Ακολούθησε ο J. L. Ussing (Rejsebilleder fra Syden, 1847), οι παρατηρήσεις του οποίου αποτελούσαν τη βασική πηγή πληροφοριών για τουλάχιστον 150 χρόνια. Στην συνέχεια ο Léon Heuzey (Excursion dans la Thessalie turque en 1858, 1927) επισκέφτηκε το χώρο το 1850, ενώ ο Friedrich Stählin (Das hellenische Thessalien (1924) προχώρησε σε ταύτιση της θέσης με την αρχαία πόλη Πειρασία. Το 1960 έγιναν οι πρώτες ανασκαφές τάφων στο νεκροταφείο. Επιπλέον, σωστικές ανασκαφές στο Βλοχό διεξήχθησαν πρόσφατα από τις αρμόδιες Εφορείες (πρώην ΙΓ’ ΕΠΚΑ (Βόλος) και πρώην ΛΔ’ ΕΠΚΑ (Καρδίτσα))
Κατά το τρέχον έτος ξεκίνησε αρχαιολογικό πρόγραμμα στη θέση, το οποίο αποτελεί συνεργασία του Σουηδικού Ινστιτούτου Αθηνών με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καρδίτσας. Πρόκειται για τριετές πρόγραμμα που διεξάγεται υπό τη διεύθυνση της κ. Μαρία Βαϊοπούλου, Προϊσταμένης της Ε.Φ.Α. Καρδίτσας, ενώ επικεφαλής από την πλευρά του Σουηδικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου είναι η Dr Heléne Whittaker, καθηγήτρια στο τμήμα Ιστορικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ. Στις εργασίες πεδίου συμμετέχουν ο κ. Robin Rönnlund (Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ) και η κ. Φωτεινή Τσιούκα (Ε.Φ.Α. Καρδίτσας).
Ο προγραμματισμός εργασιών που εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο τον Αύγουστο του 2016 περιλαμβάνει επιφανειακή έρευνα, γεωφυσική διασκόπηση και φωτογραμμετρική τεκμηρίωση του χώρου με σύγχρονες μεθόδους.
Οι εργασίες πεδίου της φετινής περιόδου επικεντρώθηκαν στο χώρο όπου εκτείνεται η οχυρωμένη αρχαία πόλη στη θέση «Στρογγυλοβούνι» και περιλαμβάνει την κορυφή και τις πλαγιές του ομώνυμου λόφου καθώς και την πεδινή περιοχή στα νότια ριζά του. Τα οχυρωματικά τείχη αποτυπώθηκαν, καταγράφηκαν με μεθόδους που συνδυάζουν την παραδοσιακή αρχαιολογική τεκμηρίωση και τη σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία.
Τα πρώτα αποτελέσματα των εργασιών υποδεικνύουν ότι ο χώρος του Βλοχού χρησιμοποιήθηκε σε τρεις χρονολογικές περιόδους, εκ των οποίων η πρώτη περιλαμβάνει κυκλοτερή οχύρωση στην κορυφή του λόφου και τείχη που κατευθύνονται προς το νότιο πεδινό τμήμα του λόφου και χρονολογούνται στα ύστερα αρχαϊκά – πρώιμα κλασικά χρόνια, σύμφωνα με την τεχνοτροπία της τοιχοδομίας.
Ο χώρος φαίνεται ότι αναδιαμορφώθηκε σε μια δεύτερη φάση σε τυπική πόλη των κλασικών – ελληνιστικών χρόνων με πολεοδομικό ιστό, οικίες, ακόμα και Αγορά, όπως διαπιστώθηκε κατά τη γεωφυσική διασκόπηση. Ο οικισμός εγκαταλείφθηκε στις αρχές του 2ου αι. π.Χ. ενώ επανακατοικήθηκε κατά τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους.
Ο αρχαιολογικός χώρος Βλοχού είναι γνωστός από το 19ο αιώνα. Η θέση έχει κηρυχθεί ως αρχαιολογικός χώρος με Υπουργική Απόφαση ήδη από το 1964 (ΥΑ 1154/4.3.1964/ΦΕΚ91/Β’/19.3.1964), ενώ έχει καταρτισθεί πρόταση επικαιροποίησης της κήρυξης και οριοθέτησής του.
Σημαντικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν κατά την φετινή περίοδο στον αρχαιολογικό χώρο του Βλοχού, που εκτείνεται στην κορυφή και τις άμεσες παρυφές του λόφου «Στρογγυλοβούνι», στη δυτική θεσσαλική πεδιάδα και πιο συγκεκριμένα στον Δήμο Παλαμά, στην ΠΕ Καρδίτσας.
Πρόκειται για μία ακρόπολη με ισχυρά τείχη εξαιρετικής διατήρησης που αναπτύσσονται τόσο στην κορυφογραμμή του λόφου όσο και στις κλιτύες του. Τα τείχη στον πεδινό χώρο δεν είναι ορατά επιφανειακά, ωστόσο, όπως διαπιστώθηκε κατά τη γεωφυσική διασκόπηση, διατηρούνται αμέσως κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.
Στην κορυφή εντοπίζονται επίσης κατάλοιπα αρχιτεκτονικών κατασκευών, που αφορούν σε ένα κτιστό περίβολο ασαφούς προς το παρόν χρήσης, καθώς και σε θεμελιώσεις κτηρίων. Ο πολεοδομικός ιστός της αρχαίας πόλης εκτείνεται κατά κύριο λόγο στην πεδινή περιοχή, στη θέση «Πάτωμα», καθώς στο χώρο διατηρούνται ορατά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα.
Η πρώτη αναφορά στο χώρο έγινε από τον W. Leake (Travelers in Northern Greece, vol. IV, 1835). Ακολούθησε ο J. L. Ussing (Rejsebilleder fra Syden, 1847), οι παρατηρήσεις του οποίου αποτελούσαν τη βασική πηγή πληροφοριών για τουλάχιστον 150 χρόνια. Στην συνέχεια ο Léon Heuzey (Excursion dans la Thessalie turque en 1858, 1927) επισκέφτηκε το χώρο το 1850, ενώ ο Friedrich Stählin (Das hellenische Thessalien (1924) προχώρησε σε ταύτιση της θέσης με την αρχαία πόλη Πειρασία. Το 1960 έγιναν οι πρώτες ανασκαφές τάφων στο νεκροταφείο. Επιπλέον, σωστικές ανασκαφές στο Βλοχό διεξήχθησαν πρόσφατα από τις αρμόδιες Εφορείες (πρώην ΙΓ’ ΕΠΚΑ (Βόλος) και πρώην ΛΔ’ ΕΠΚΑ (Καρδίτσα))
Κατά το τρέχον έτος ξεκίνησε αρχαιολογικό πρόγραμμα στη θέση, το οποίο αποτελεί συνεργασία του Σουηδικού Ινστιτούτου Αθηνών με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καρδίτσας. Πρόκειται για τριετές πρόγραμμα που διεξάγεται υπό τη διεύθυνση της κ. Μαρία Βαϊοπούλου, Προϊσταμένης της Ε.Φ.Α. Καρδίτσας, ενώ επικεφαλής από την πλευρά του Σουηδικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου είναι η Dr Heléne Whittaker, καθηγήτρια στο τμήμα Ιστορικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ. Στις εργασίες πεδίου συμμετέχουν ο κ. Robin Rönnlund (Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ) και η κ. Φωτεινή Τσιούκα (Ε.Φ.Α. Καρδίτσας).
Ο προγραμματισμός εργασιών που εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο τον Αύγουστο του 2016 περιλαμβάνει επιφανειακή έρευνα, γεωφυσική διασκόπηση και φωτογραμμετρική τεκμηρίωση του χώρου με σύγχρονες μεθόδους.
Οι εργασίες πεδίου της φετινής περιόδου επικεντρώθηκαν στο χώρο όπου εκτείνεται η οχυρωμένη αρχαία πόλη στη θέση «Στρογγυλοβούνι» και περιλαμβάνει την κορυφή και τις πλαγιές του ομώνυμου λόφου καθώς και την πεδινή περιοχή στα νότια ριζά του. Τα οχυρωματικά τείχη αποτυπώθηκαν, καταγράφηκαν με μεθόδους που συνδυάζουν την παραδοσιακή αρχαιολογική τεκμηρίωση και τη σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία.
Τα πρώτα αποτελέσματα των εργασιών υποδεικνύουν ότι ο χώρος του Βλοχού χρησιμοποιήθηκε σε τρεις χρονολογικές περιόδους, εκ των οποίων η πρώτη περιλαμβάνει κυκλοτερή οχύρωση στην κορυφή του λόφου και τείχη που κατευθύνονται προς το νότιο πεδινό τμήμα του λόφου και χρονολογούνται στα ύστερα αρχαϊκά – πρώιμα κλασικά χρόνια, σύμφωνα με την τεχνοτροπία της τοιχοδομίας.
Ο χώρος φαίνεται ότι αναδιαμορφώθηκε σε μια δεύτερη φάση σε τυπική πόλη των κλασικών – ελληνιστικών χρόνων με πολεοδομικό ιστό, οικίες, ακόμα και Αγορά, όπως διαπιστώθηκε κατά τη γεωφυσική διασκόπηση. Ο οικισμός εγκαταλείφθηκε στις αρχές του 2ου αι. π.Χ. ενώ επανακατοικήθηκε κατά τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους.
Πηγή/Φωτογραφία/Βιβλιογραφία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου