Έλαβε καλή μόρφωση πιθανόν στην Κωνσταντινούπολη, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Γεννάδιου Σχολάριου, του πρώτου Οικουμενικού Πατριάρχη μετά την Άλωση της βυζαντινής πρωτεύουσας από τους Οθωμανούς. Αναφορές στο πρόσωπο του Κριτόβουλου βρίσκουμε και στο έργο του Ιταλού εμπόρου, λογίου και συλλέκτη αρχαιοτήτων Κυριακού της Αγκόνας, ο οποίος περιγράφει την επίσκεψή του στην Ίμβρο το 1444 και αναφέρει ότι συναντήθηκε μαζί του. Από το έργο του Κριτόβουλου γνωρίζουμε ότι έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Ίμβρο.
Μετά το 1453, ορισμένοι από τους επιφανείς κατοίκους του νησιού εγκατέλειψαν τον τόπο προς αναζήτηση σωτηρίας από την αυξανόμενη πίεση και τις βλέψεις των ιταλικών ναυτικών δημοκρατιών για τα νησιά του Αιγαίου. Ο Κριτόβουλος τέθηκε επικεφαλής όσων ήταν διατεθειμένοι να αναγνωρίσουν την εξουσία του Μωάμεθ Β΄ (1451-1481), λόγω του ότι ήταν αντίθετοι στην προσέγγιση με τη λατινική Δύση.
Το 1456 ο Οθωμανός σουλτάνος όρισε τον Κριτόβουλο διοικητή στην Ίμβρο. Στη σύγχρονη ιστοριογραφία υποστηρίζεται επίσης η άποψη ότι ο Κριτόβουλος υπήρξε προσωπικός γραμματέας του Μωάμεθ Β΄, ωστόσο δεν υπάρχουν ασφαλείς αποδείξεις γι’ αυτό.
Ως έπαρχος του σουλτάνου ο Κριτόβουλος συνέβαλε στην παράδοση της Λήμνου στους Οθωμανούς. Δέκα χρόνια αργότερα, λόγω της βενετικής κατάληψης της Ίμβρου και των γειτονικών νησιών Θάσου και Σαμοθράκης, ο Κριτόβουλος αναγκάστηκε να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη. Στην πρωτεύουσα έγινε μάρτυρας μιας από τις πολλές επιδημίες πανούκλας το 1467.
Ο λόγιος περιγράφει τα συμπτώματα και την εμφάνιση της ασθένειας με ιατρική ακρίβεια στην Ιστορία του. Λίγο αργότερα ο Κριτόβουλος πέθανε.
Ο ίδιος αυτοαποκαλείται στο χειρόγραφο του έργου του Κριτόβουλος ο Ιμβριώτης, ο Ciriaco de Pizzicoli , τον αναφέρει Ερμόδωρο Μιχαήλ Κριτόβουλο και ο το χειρόγραφο του Ζαβίρα της Εθνικής Βιβλιοθήκης, Μιχαήλ Κριτόπουλλο Ίμβριο. Το βαφτιστικό του ήταν Μιχαήλ και το επώνυμο, Κριτόπουλλος, αλλά το άλλαξε προς το λογιότερο κατά τη συνήθεια της εποχής.
Το πρόσθετο όνομα Ερμόδορος είναι προϊόν της φαντασίας του Ciriaco de Pizzicoli , ενώ του Κριτόβουλος σχετίζεται με το τον Κριτόβουλο, τον γιο του Κρίτωνα από τον πλατωνικό διάλογο.
Ιστορικό έργο
Κυριότερο έργο του είναι η Ξυγγραφή Ιστοριών, γνωστό και ως Η ζωή του Μωάμεθ Β΄, στο οποίο περιγράφει την κατάκτηση της χερσονήσου του Αίμου από τους Οθωμανούς και την περίοδο της βασιλείας του σουλτάνου Μωάμεθ Β', από το 1451 μέχρι το 1468.
Για πολλά χρόνια η Ιστορία του Κριτόβουλου θεωρούνταν εγκώμιο της βασιλείας του Οθωμανού σουλτάνου και υποστηριζόταν ότι γράφτηκε με προσταγή του ίδιου του Μωάμεθ Β΄. Ο F. Babinger χαρακτηρίζει τον Κριτόβουλο «απολογητή του Μωάμεθ».
Ωστόσο η απολογητική ως είδος στη βυζαντινή λογοτεχνία προϋποθέτει την ύπαρξη εγκωμιαστικού ύφους προς το περιγραφόμενο πρόσωπο, ενώ κάτι τέτοιο δεν υπάρχει στο εν λόγω έργο.
Το μοναδικό ιδιόχειρο χειρόγραφο της Ιστορίας του Κριτόβουλου αποκαλύφθηκε το 1859 στη Βιβλιοθήκη των Σουλτάνων στην Κωνσταντινούπολη (Topkapı saray). Το χαρτί που έχει χρησιμοποιηθεί για το χειρόγραφο είναι βενετικής προέλευσης και, όπως δείχνουν τα υδατόσημα που έχουν εντοπιστεί πάνω στο υλικό, το έργο κατά πάσα πιθανότητα ολοκληρώθηκε μεταξύ 1465 και 1467.
Η αποκάλυψη της Ιστορίας οφείλεται στο Γερμανό ερευνητή C. Tischendorf. Η πρώτη έκδοση του κειμένου δημοσιεύτηκε στο Fragmenta Historicorum Graecorum V 1 στο Παρίσι το 1870. Κριτικές εκδόσεις του κειμένου δημοσίευσαν ο V. Grecu το 1963 και o D. Reinschτο 1983. Η Ιστορία του Μωάμεθ έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, γερμανικά, ρουμανικά, τουρκικά, βουλγαρικά και σε άλλες γλώσσες.
Η Ιστορία του Μωάμεθ αρχίζει με επιστολή του Κριτόβουλου «προς τον μέγιστον Αυτοκράτορα, περιεχούσα τον σκοπόν του βιβλίου και τα εν αυτώ ιστορούμενα κατ’ επιτομήν και την αιτίαν δηλούσα της ξυγγραφής».
Το κατά πόσο η επιστολή αποτελεί μαρτυρία για ανάθεση της συγγραφής του έργου στον Κριτόβουλο από το Μωάμεθ Β΄ ή απλώς αποτελεί μόνο ένα περίτεχνο σχήμα λόγου είναι δύσκολο να διευκρινιστεί.
Σε αυτό το εισαγωγικό μέρος ο Κριτόβουλος ζητά από τους ομοεθνείς του να μην τον κρίνουν επειδή περιγράφει τις δυστυχίες τους, καθώς ο ίδιος δε θα ήθελε αυτές να λησμονηθούν.
Το περιεχόμενο διαιρείται σε πέντε μέρη, με τα πρώτα τέσσερα να παρουσιάζουν γεγονότα τριών ετών το καθένα και το τελευταίο τεσσάρων ετών.
Στο έργο περιγράφεται η βασιλεία του σουλτάνου Μωάμεθ. Στο πρώτο μέρος ιστορείται η ανάρρησή του στο θρόνο, η μάχη για την Κωνσταντινούπολη και η Άλωση της βυζαντινής πρωτεύουσας.
Το δεύτερο περιλαμβάνει τις εκστρατείες του σουλτάνου προς τον Αίμο, την κατάκτηση του σερβικού κράτους από τους Οθωμανούς, καθώς και τη μοίρα των νησιών Λήμνου, Θάσου και Σαμοθράκης.
Στο τρίτο βιβλίο γίνεται λόγος για τις εκστρατείες των Οθωμανών στην Πελοπόννησο και τη χώρα των Ιλλυριών (Αλβανία). Το τέταρτο βιβλίο αφηγείται την κατάκτηση της Τραπεζούντας και της Λέσβου και τις πρώτες εκστρατείες προς τη Βοσνία και τη Βλαχία.
Το τελευταίο μέρος της Ιστορίας περιγράφει τις νέες εκστρατείες στη Βοσνία και τη χώρα των Ιλλυριών, καθώς και τις μάχες με τους Βενετούς στην Πελοπόννησο.
Στη συγγραφή του έργου του ο Κριτόβουλος χρησιμοποιεί διάφορες πηγές: οθωμανικά έγγραφα, αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων, προσωπικές παρατηρήσεις, όπως και κάποια παλαιότερα έργα.
Εντύπωση προκαλεί η προσπάθεια του Κριτόβουλου να αποστασιοποιηθεί όσο περισσότερο μπορεί από τα γεγονότα που περιγράφει, προκειμένου να διατηρήσει την αντικειμενικότητά του.
Για τον εαυτό του μιλά σε τρίτο πρόσωπο, όταν χρειάζεται να εξιστορήσει γεγονότα στα οποία έχει λάβει μέρος ο ίδιος. Σχεδόν απουσιάζουν αναφορές όχι μόνο στη χριστιανική θρησκεία αλλά και στο Ισλάμ. Πολύ σπάνια εντοπίζονται άγνωστοι για τους Βυζαντινούς όροι.
Ο ηγεμόνας των Οθωμανών συχνότερα ονομάζεται «βασιλεύς», «σατράπης», αλλά όχι σουλτάνος ή με άλλη ορολογία οθωμανικής προέλευσης. Κατά τον Κριτόβουλο, όπως περιγράφει στο κεφάλαιο 1.8 «απόκρισις του βασιλέως Μεχέμετι προς τους πρέσβεις» (του Κωνσταντίνου), ο νέος ηγεμόνας «ημών» (των Ρωμαίων) πρέπει να κυβερνά εν ειρήνη και δικαιοσύνη τη χώρα των Ρωμαίων.
Η δε οθωμανική εξουσία δεν είναι ολέθρια για τους Βυζαντινούς, αλλά εμφανίζεται από το συγγραφέα ως «λογική» ιστορική συνέχεια στην κυριαρχία των εθνών.
Από το κείμενο του έργου φαίνεται ότι ο συγγραφέας γνώριζε καλά την αρχαία ιστοριογραφία – ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του ως συνεχιστή του Ιώσηπου Φλάβιου «ο οποίος αγαπούσε την αλήθεια και γνώριζε καλά την πορεία της ιστορίας».
Στην Ιστορία του Κριτόβουλου είναι φανερή η επίδραση που άσκησαν οι αρχαίοι ιστορικοί, ιδίως ο Θουκυδίδης, καθώς επίσης οι: Ηρόδοτος, Ξενοφώντας και Αρριανός. Ακολουθώντας την παράδοση της βυζαντινής ιστοριογραφίας, ο Κριτόβουλος αρχαΐζει ως προς το ύφος, και ιδίως όσον αφορά τα τοπωνύμια. Έτσι, στην αφήγησή του οι Αλβανοί είναι Ιλλυριοί, οι Σέρβοι Τριβαλλοί, οι Βλάχοι Γέτες, οι Ούγγροι Παίονες κ.λπ.
Η αφήγηση διέπεται από λογική, τα πραγματολογικά στοιχεία είναι ακριβή, οι ημερομηνίες υπολογίζονται με βάση το βυζαντινό σύστημα, το ύφος είναι λιτό, χωρίς περιττή συναισθηματικότητα, με μόνη εξαίρεση τη δραματική περιγραφή της τύχης της βυζαντινής πρωτεύουσας και των κατοίκων της.
Πηγές-πρότυπα-χαρακτηριστικά
Επειδή έγραψε καθαρά σύγχρονη ιστορία δεν έχει πηγές και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις στηρίχθηκε αποκλειστικά σε προφορικές και έμμεσες μαρτυρίες, εκτός από αυτές στις οποίες συμμετείχε ενεργά ο ίδιος, δηλαδή στις πολιτικές ζυμώσεις που αφορούσαν τα νησιά του Αρχιπελάγους μετά την Άλωση.
Στη σύνταξη, τη μορφή και το ύφος μιμείται τον Θουκυδίδη. Χαρακτηριστική είναι η ενσωμάτωση των δημηγοριών του Μωάμεθ Β', , όλων στο πρώτο βιβλίο και καμίας κανενός άλλου στα υπόλοιπα βιβλία Χωρίς να αμφισβητείται το γεγονός πως μία τουλάχιστον ομιλία απηύθυνε ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής προς το στρατό του, η σύγχρονη ιστορικοφιλολογική έρευνα θεωρεί της δημηγορίες αυτές, ως προς το περιεχόμενό τους, εφευρήματα του Κριτόβουλου.
Με αυτές εξέφραζε τις σκέψεις του, κρίσεις του και ερμηνείες του για τα γεγονότα αλλά και τους πρωταγωνιστές τους, όπως για παράδειγμα για τους δυτικούς, των οποίων της συμβολή «[...]ζητεί να παρουσίαση όλως επουσιώδη και μηδαμινήν[...]»
Άλλες επιδράσεις που έχει δεχθεί από τον Θουκυδίδη, αφορούν τη γλώσσα (χρήση της γενικής άστυ-άστεως, χρήση των συμφωνικών συμπλεγμάτων σσ αντί ττ, προτίμηση στα ρήματα σε -ω αντί σε -νυμι, ), τον τρόπο έναρξης του έργου του (Κριτόβουλος...συνέγραψε -Θουκυδίδης συνέγραψε), αντί μηνών χρησιμοποιεί εποχές. Ολόκληρες φράσεις του είναι δάνειες (από μνήμης) από τον Θουκυδίδη. Τη συμμόρφωσή του με το λόγιο πρότυπο της εποχής δείχνει και ο εξελληνισμός κάθε ονόματος κύριου ή απλής λέξης:(Αλβανοί=Ιλλυριοί, Ούγγροι=Παίονες, ο Γατελούζος τιμαριούχος της Λέσβου Dorino=Δωριεύς, το τουφέκι=τούφαξ)
Επιδράσεις έχει δεχθεί και από τον Ηρόδοτο, πχ. στην περιγραφή της σύλησης της Κωνσταντινούπολης που θυμίζει της περιγραφή της σύλησης της Ερέτριας από τον Ηρόδοτο. , από τον Αρριανό, στην περιγραφή της επίσκεψης από τον Μωάμεθ Β', της Τροίας κατά την οποία τιμά τους αρχαίους ήρωες, όπως και ο Μέγας Αλέξανδρος. Έτσι θέλει να δημιουργήσει ένα ηρωικό πορτρέτο του σουλτάνου, ανάλογο μ'εκέινα των ηρώων του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Τέλος το μοτίβο της αμοιβαίας εκδίκησης μεταξύ Ασίας και Ευρώπης είναι δάνειο από τον Ηρόδοτο και τον Αρριανό
Παρόλο που ακολουθεί στα παραπάνω τον Θουκυδίδη, εντούτοις ενσωματώνει το υπερλογικό στοιχείο στη αφήγησή του: θεοσημείες, που προηγούνται της Άλωσης, και στον προφητικό-προεικονιστικό τους χαρακτήρα, σχετικά με την επερχόμενη καταστροφή.
Έτσι αναφέρεται σε πτώση εικονίσματος της Παναγίας από τα χέρια αυτών που την μετέφεραν στη διάρκεια μιας λιτανείας και αύξηση υπερφυσική του βάρους του όταν αποπειράθηκαν να την σηκώσουν (θεωρήθηκε σημείο για την εγκατάλειψη της Πόλης από την Παναγία). Ξαφνική καταιγίδα, με βροχή, χαλάζι που ξέσπασε κατά τη διάρκεια της ίδιας λιτανείας (έκφραση θείας οργής).. Μόνος αυτός, επίσης, παραδίδει την πληροφορία πως στα τέλη του 1452 και αρχές του 1453 έγιναν σεισμοί στην περιοχή της Βυζαντινής πρωτεύουσας.
Όμως δεν πρόκειται για πραγματικούς αλλά για μικρούς και ασήμαντους που θα έγιναν αντιληπτοί από λίγους. Η συμπαράθεση του σεισμού εντάσσεται στο μοτίβο της συσσώρευσης θεοσημειών στις σχετικές αφηγήσεις.
Η εικόνα των Τούρκων στον Κριτόβουλο
Σε κανένα σημείο της αφήγησης του Κριτόβουλου δεν αναφέρονται οι πολεμιστές του Μωάμεθ ως Τούρκοι, ούτε τους αποκαλεί βάρβαρους,ακόμα κι όταν περιγράφει τη λεηλασία της Κωνσταντινούπολης, ούτε γενικά με κάποιον άλλο εθνολογικό προσδιορίσμο.
Αποφεύγει κάθε απαξιωτική ή περιφρονητική αναφορά για το πολεμικό τους έργο, και παρουσιάζει μια σύμμετρη εικόνα για τις πολεμικές επιδόσεις των δύο αντιπάλων.
Μόνο μέσα από τη σύγκριση που επιχειρεί ανάμεσα στις αλώσεις άλλων πόλεων από άλλους λαούς στο απώτατο παρελθόν, και σε εκείνη της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους, υπονοεί τη βαρβαρότητα. Στην αφήγηση της Άλωσης, μόνο, τους αποκαλεί πλήθος ξύμμικτον.
Η απουσία κάθε εθνολoγικής, φυλετικής ή θρησκευτικής αναφoράς δηλώνει την σηματοδότηση από τον Κριτόβουλο των Τούρκων ως δυνάμεων της ακοσμίας, της αταξίας και του χάους
Πηγή/ Φωτογραφία/Βιβλιογραφία
Οι θέσεις για ιστορικό ρόλο των «δυνατών» εθνών αναπτύσσονται αναλυτικότερα στο κεφάλαιο «παραίτησις» και πριν από το κεφάλαιο «αρχή της ιστορίας», βλ. Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), I, 4, σελ. 14-15.
«τοῦτο τοίνυν καὶ Ἰώσηπος ὁ Ἑβραῖος εἰδὼς φιλαλήθης ὢν καὶ τοῖς πράγμασι καλῶς ἐφιστῶν ἐπαινεῖ μὲν ἐν τῷ τῆς ἁλώσεως βιβλίῳ τὴν Ῥωμαίων τύχην καὶ ἀρετὴν», βλ. Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), I, 4, σελ. 14-15.
Η πρώτη έκδοση του έργου δημοσιεύτηκε στο Παρίσι, το 1870, στο έργο Fragmenta Historicorum Graecorum V 1, ενώ ακολούθησαν κριτικές εκδόσεις των V. Grecu (1963) και D. Reinsch (1983)
Fragmenta Historicorum Graecorum, vol. 5, 1873.
Diether R. Reinsch (ed.), Critobuli Imbriotae historiae. Corpus fontium historiae Byzantinae 22. Berlin: de Gruyter, 1983.
Diether R. Reinsch, Φωτεινή Κολοβού, (μτφρ.), Κριτοβούλου του Ιμβρίου Ιστορία. εκδ. Κανάκη, 2005.
Φωτεινή Κολοβού, Diether Roderich Reinsch, «Εισαγωγή»,Κριτοβούλου του Ιμβρίου Ιστορία. εκδ. Κανάκη, 2005, σελ.7-19
Ηλίας Τσιπτσές, «Η κατάκτηση της Τραπεζούντας από τους Οθωμανούς μέσω των ιστορικών έργων του Κριτόβουλου και του Tursun Bey», Βυζαντιακά, τομ.26 (2007), σελ.233-243
Γιώργος Πρίντζιπας, «Οι ιστορικοί της Αλώσεως», στο:(Ευάγγελος Χρυσός επιμ.), Η άλωση της Πόλης, εκδ.Ακρίτας, Αθήνα, 1994, σελ.63-97, ιδ.91-96
Ιωάννης Χασιώτης, «Τάσεις συνεργασίας Ελλήνων και Οθωμανών», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ.10 (1974), Εκδοτική Αθηνών, σελ.247-249
Στέφανος Ήμελλος, «Σεισμοί(;) προ της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως», Αθηνά, τομ. 83, (2002-2005), σελ.532
Στήβεν Ράνσιμαν, Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης, μτφρ.Νίκος Νικολούδης, εκδ.Παπαδήμας, Αθήνα, 2003,
Ασπασία Παυλοπούλου, «Η αντιπαράθεση δύο κόσμων στις μαρτυρίες για την Άλωση», Βυζαντιακά, τομ.21 (2001), σελ.347-374
Κωνσταντίνος Άμαντος, Σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων από του ενδεκάτου αιώνος μέχρι του 1821, τομ.Α', εκδ.Ο.Ε.Σ.Β., Αθήναι 1955, σελ.99
Νικόλαος Τωμαδάκης, «Μιχαήλ Κριτόβουλος ο Ίμβριος», Περί αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως (1453), εκδ.Π.Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 1993, σελ.77-93
Νικόλαος Ανδριώτης, «Κριτόβουλος ο Ίμβριος και το ιστορικό του έργο», Ελληνικά, τομ.2 (1929), σελ.167-200
Herbert Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, τομ. Α΄, μτφρ. Κ. Συνέλλη, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1991, σελ.358-364
Παναγιώτης Μαστροδημήτρης, «Εσωτερικές επιδράσεις του Θουκιδίδου επί του Κριτόβουλου», Αθηνά, τομ.65(1961), σελ.158-168
Γεώργιος Ζώρας, «Αι τελευταίαι προ της Αλώσεως δημηγορίαι Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου και Μωάμεθ του Πορθητού», Επιστημονική Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, τομ.9 (1958-1959), σελ.510-538
Μανώλης Βαρβούνης, «Διηγήσεις περί θεοσημειών πριν από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (1453)», Βυζαντινά, τομ.17, (1994), σελ.121-140
Νικόλαος Τωμαδάκης, «Αι παρά Κριτοβούλω δημηγορίαι Μωάμεθ Β'», Αθηνά, τομ.56,(1952),σελ.61-68
Δήμητρα Μονιού, Μνήμες Αλώσεως Κωνσταντινούπολη 1453 (δ'εκδ.), εκδ.Π.Κυριακίδη, Αθήνα, 2010, σελ.127-130
Ιωάννης Καραγιαννόπουλος, Πηγαί της Βυζαντινής Ιστορίας, εκδ.Κέντρον Βυζαντινών Ερευνών, Θεσσαλονίκη, 1975, σελ.429
Bencheva Joanna, «Κριτόβουλος Ίμβριος», Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Κωνσταντινούπολη
Encyclopædia Britannica Online, 2009, Michael Critobulus
Charles T. Rigg (μτφρ.), History of Mehmed the Conqueror. Princeton: Princeton UP, 1954.
Bodnar, E. – Mitchell, C., Cyriacus of Ancona’s journeys in the Propontis and the Northern Aegean 1444-1445 (Philadelphia 1976), σελ. 35, 36.
Ангелов, Д., Възход и залез на една империя (София 1991), σελ. 427.
Μεταξύ αυτών και την Ομιλία για τα Πάθη του Χριστού κ.ά. Για πληροφορίες σχετικά με τα θεολογικά έργα του Κριτόβουλου βλ. Reinsch, D., “Kritobulos of Imbros – Learned Historian, Ottoman raya and Byzantine Patriot”, ZRVI 40 (2003), σελ. 298.
https://el.wikipedia.org
https://el.wikipedia.org
Babinger, F., Мahomet II le Conquérant et son temps 1432-1481 (Paris 1954), σελ. 132.
Critobul din Imbros, Din domnia lui Mahomed al II-lea anii 1451-1467, Grecu, V. (επιμ.), (Scriptores byzantini IV, Bucarest 1963)· Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983).
http://ehw.gr/ehw/forms/Default.aspx
http://ehw.gr/ehw/forms/Default.aspx
Kritovoulos, History of Mehmed the Conqueror, Riggs, C. (μτφρ.), (Princeton – New Jersey 1954, επανέκδ. 1970)· Reinsch, D., Mehmet II. erobert Konstantinopel. Das Geschichtswerk des Kritobulos von Imbros, übersetzt, eingeleitet und erklärt (Graz – Wien – Köln 1986)· Critobul din Imbros, Din domnia lui Mahomed al II-lea (1451-1467), Grecu, V. (μτφρ.), (Bucureşti 1963)· Kritovulos, İstanbul'un Fethi (İstanbul 2005)· Критовул, Животът и управлението на Мехмед II Ал-Фатих (Завоевателят), Ирина Радевска (μτφρ.), (София 2004).
«εἴ γε βούλοισθε τὴν εἰρήνην ἄγειν, εἰ μή που καὶ αὐτοὶ τῆς διαβάσεως ταύτης εἴργειν ἡμᾶς βούλοισθε», βλ. Critobuli Imbriotae Historiae, Reinsch, D.R. (επιμ.), (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 22, Series Berolinensis, Berolini 1983), I, 8.5-5. Βλ. σχόλια στο Ангелов, В., Българите и техните съседи на Балканите във византийската историопис от XV в. (София 2007), σελ. 48.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου