Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ «ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΩΝ» 546 π.Χ.
Η Μάχη της Θυρέας ή Μάχη των 600 λογάδων, ήταν η σημαντικότερη μάχη μεταξύ Λακεδαιμονίων και Αργείων για την κυριαρχία στην Κυνουρία, η οποία έγινε το 546 π.Χ.
Ο Ηρόδοτος αφηγείται με λεπτομέρειες τα περιστατικά της μάχης εκείνης ηθογραφώντας και τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών και τα πολεμικά ηρωικά έθιμα εκείνης της εποχής.
Η εν λόγω μάχη συνέπεσε με μία μάχη που διεξαγόταν εκείνη τη περίοδο ανάμεσα σε Πέρσες και Λύδους. Ο Κροίσος, ήθελε τη βοήθεια των Λακεδαιμόνων, όμως αυτοί την ίδια περίοδο μάχονταν τους Αργείους, για το ποιος θα κυριαρχήσει στη Θυρέα, δηλαδή στη σημερινή Κυνουρία.
Artwork: Sculpture, artist: Johan Tobias Sergel (1740-1814)
Called: Othryades the Spartan Dying, c. 1778. Location: Louvre in France
Τη Θυρέα, βάσει των όσων γνωρίζουμε μέσω του Ηροδότου, την είχαν υπό κατοχή οι Λακεδαιμόνιοι, άνηκε τότε στην Αργολίδα, όπως όλα τα δυτικά μέρη έως και του Μαλέα, τα Κύθηρα και κάποια σημαντικά εδάφη ακόμη, που άνηκαν στους Αργείους.
Με μια πρώτη μετάφραση του ανάλογου χωρίου, οι Αργείοι έτρεξαν για να υπερασπιστούν το έδαφος που τους άρπαζαν, ενώ αφού συνεννοήθηκαν μεταξύ τους, συμφώνησαν να πολεμήσουν τριακόσιοι από κάθε μέρος, και όποιοι υπερίσχυαν αυτοί να γίνουν κύριοι του εδάφους. Οι υπόλοιποι στρατιώτες όμως και απ’ τις δύο πλευρές θα αποσύρονταν στην πατρίδα τους και θα παρέμεναν εκεί κατά τη μάχη και αυτό για να μη βοηθήσουν καθένας τους δικούς του, βλέποντάς τους να χάνουν τη μάχη.
Με μια πρώτη μετάφραση του ανάλογου χωρίου, οι Αργείοι έτρεξαν για να υπερασπιστούν το έδαφος που τους άρπαζαν, ενώ αφού συνεννοήθηκαν μεταξύ τους, συμφώνησαν να πολεμήσουν τριακόσιοι από κάθε μέρος, και όποιοι υπερίσχυαν αυτοί να γίνουν κύριοι του εδάφους. Οι υπόλοιποι στρατιώτες όμως και απ’ τις δύο πλευρές θα αποσύρονταν στην πατρίδα τους και θα παρέμεναν εκεί κατά τη μάχη και αυτό για να μη βοηθήσουν καθένας τους δικούς του, βλέποντάς τους να χάνουν τη μάχη.
The dying Otryades. here he is very near death but still inscribing his shield proclaiming a Spartan victory. Image By Boattail
Αφού λοιπόν συμφωνήθηκαν αυτά, παρέμειναν στο πεδίο της μάχης οι «επίλεκτοι» και απ’ τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα και ξεκίνησαν να μάχονται. Όμως ο αγώνας απέβη ισόπαλος, ενώ απ’ τους 600 άνδρες, απέμειναν μόνο τρεις. Ο Αλκήνωρ και ο Χρομίος από τους Αργείους, και ο Οθρυάδης από τους Λακεδαιμονίους. Αυτοί όμως έζησαν, γιατί καθώς νύχτωνε, η μάχη δε συνεχίστηκε.
Οι δύο Αργείοι λοιπόν, θεωρώντας ότι έχουν νικήσει, έτρεξαν στο Άργος, ενώ ο Οθρυάδης, αφού απογύμνωσε τους νεκρούς Αργείους, παίρνοντας τα όπλα τους, στο δικό του στρατόπεδο, έμεινε στη θέση του, χωρίς να φύγει.
Την επομένη κατέφθασαν στον χώρο και οι δύο στρατοί, προκειμένου να πληροφορηθούν το αποτέλεσμα. Οι μεν Αργείοι λοιπόν, τόνιζαν ότι απ’ αυτούς είχαν επιζήσει περισσότεροι, οι δε Λακεδαιμόνιοι, ότι τράπηκαν σε φυγή αφού επέζησαν οι Αργείοι, ενώ ο δικός τους παρέμεινε στο πεδίο μάχης, παίρνοντας μάλιστα και τα όπλα των Αργείων στο μέρος του.
Οι Αλκήνωρ και Χρόμιος, θεωρώντας ότι είναι οι μόνοι ζωντανοί, φεύγουν από το πεδίο της μάχης για να ανακοινώσουν τη νίκη τους στο Άργος, αλλά ο Οθρυάδης, συγκεντρώνει τις δυνάμεις του, σηκώνεται όρθιος, εκδύει τα σώματα των νεκρών Αργείων και με τον οπλισμό τους υψώνει Τρόπαιο, πάνω στο οποίο γράφει με το αίμα του«(Λακεδαιμόνιοι ) Κατ’ Αργείων» (σύμφωνα με τον Λουκιανό και το Ανθολόγιο Στοβαίου) ή «(Λακεδαιμόνιοι) Διί Τροπαιούχωι» (σύμφωνα με τον Πλούταρχο), και ξεψυχάει δίπλα στους 299 νεκρούς συμπολεμιστές του. Μόλις θα φθάσουν στο πεδίο της μάχης οι δύο στρατοί, το επόμενο πρωϊ, για να διαπιστώσουν το αποτέλεσμα, η νίκη αμφισβητείται και από τις δύο πλευρές και από λόγο σε λόγο οι δύο πλευρές έρχονται σε κανονική σύγκρουση. Μετά από αιματηρό αγώνα νικούν οι Σπαρτιάτες και η Θυρέα οριστικά δίδεται στην πόλη τους.
Αντίθετα από τον Ηρόδοτο που θέλει τον αρχηγό των Σπαρτιατών Οθρυάδη να έχει αυτοκτονήσει μετά την ύψωση του Τροπαίου, μη θέλοντας να επιστρέψει ζωντανός στην Σπάρτη όταν όλοι οι συλλοχίτες του είχαν φονευθεί, η παράδοση των Αργείων τον θέλει θανασίμως τραυματισθέντα υπό του Περιλάου, τον οποίο μάλιστα ετίμησαν οι Αργείοι, όπως διασώζει ο Παυσανίας (2, 20, 6), με ανδριάντα του στο Θέατρο της πόλεως. Η εκδοχή των Αργείων φαίνεται αληθεστέρα, δεδομένου ότι δεν θα άφηναν ποτέ ζωντανό οι δύο Αργείοι τον αρχηγό των αντιπάλων τους, άρα είναι λογικό να έχει ανασηκωθεί ο τελευταίος, τραυματισμένος σοβαρά, μέσα από νεκρά κορμιά, “αμικλάστοις δόρασι επερειδόμενος” όπως γράφει ο Πλούταρχος στα “Ηθικά” του, δηλαδή στηριζόμενος σε σπασμένα δόρατα, όταν απεχώρησαν οι επιζήσαντες δύο πολεμιστές του Άργους από το πεδίο της μάχης για να αναγγείλουν τη νίκη τους στην πατρίδα τους.
Η Σπάρτη πλέον θα ελέγχει μία μεγάλη έκταση 8.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που αντιστοιχεί στα 2/5 της Πελοποννήσου. Οι Αργείοι ξυρίζουν σε ένδειξη πένθους το κεφάλι τους και ορκίζονται να μην αφήσουν ξανά μακριά μαλλιά, μήτε οι γυναίκες τους να φορέσουν κοσμήματα χρυσά έως ότου επανακτηθεί η Θυρεάτις. Αντιθέτως, οι Σπαρτιάτες καθιερώνουν έκτοτε τα υπερβολικώς μακριά μαλλιά σε ανάμνηση της μεγάλης νίκης τους επί των Αργείων και ενσωματώνουν στη μνήμη τών εν Θυρέα πεσόντων και του Οθρυάδου και προς τιμήν του Θεού Απόλλωνος Καρνείου, μέσα στους ανά έτος εορτασμούς των «Γυμνοπαιδιών» ανδρικούς χορούς κατά την τελευταία ημέρα των εορτών στον χώρο του Θεάτρου της πόλεως.
Οι χορευτές Σπαρτιάτες πολεμιστές, γυμνόποδες και με μακριά μαλλιά (σε υπενθύμιση του όρκου των αντιπάλων τους να μην αφήσουν μακρυά τα μαλλιά τους και να μη ξαναφορέσουν οι Αργείες γυναίκες χρυσά κοσμήματα αν δεν ανακτήσουν την Κυνουρία) προσφέρουν με το τέλος των εορτασμών σπονδή στους Θεούς και στην ψυχή του ήρωος Οθρυάδου, ενώ οι τελετές αυτές συνδυάζονται χρονικώς με άλλη, μικρότερη εορτή, τουλάχιστον έως το 370 όπου απωλέσθη η Θυρεάτις, τα λεγόμενα “Παρπαρώνεια”, στην ακριβή τοποθεσία που διεξήχθη η αιματηρή μάχη (Πάρπαρος).
Οι δύο Αργείοι λοιπόν, θεωρώντας ότι έχουν νικήσει, έτρεξαν στο Άργος, ενώ ο Οθρυάδης, αφού απογύμνωσε τους νεκρούς Αργείους, παίρνοντας τα όπλα τους, στο δικό του στρατόπεδο, έμεινε στη θέση του, χωρίς να φύγει.
Την επομένη κατέφθασαν στον χώρο και οι δύο στρατοί, προκειμένου να πληροφορηθούν το αποτέλεσμα. Οι μεν Αργείοι λοιπόν, τόνιζαν ότι απ’ αυτούς είχαν επιζήσει περισσότεροι, οι δε Λακεδαιμόνιοι, ότι τράπηκαν σε φυγή αφού επέζησαν οι Αργείοι, ενώ ο δικός τους παρέμεινε στο πεδίο μάχης, παίρνοντας μάλιστα και τα όπλα των Αργείων στο μέρος του.
Οι Αλκήνωρ και Χρόμιος, θεωρώντας ότι είναι οι μόνοι ζωντανοί, φεύγουν από το πεδίο της μάχης για να ανακοινώσουν τη νίκη τους στο Άργος, αλλά ο Οθρυάδης, συγκεντρώνει τις δυνάμεις του, σηκώνεται όρθιος, εκδύει τα σώματα των νεκρών Αργείων και με τον οπλισμό τους υψώνει Τρόπαιο, πάνω στο οποίο γράφει με το αίμα του«(Λακεδαιμόνιοι ) Κατ’ Αργείων» (σύμφωνα με τον Λουκιανό και το Ανθολόγιο Στοβαίου) ή «(Λακεδαιμόνιοι) Διί Τροπαιούχωι» (σύμφωνα με τον Πλούταρχο), και ξεψυχάει δίπλα στους 299 νεκρούς συμπολεμιστές του. Μόλις θα φθάσουν στο πεδίο της μάχης οι δύο στρατοί, το επόμενο πρωϊ, για να διαπιστώσουν το αποτέλεσμα, η νίκη αμφισβητείται και από τις δύο πλευρές και από λόγο σε λόγο οι δύο πλευρές έρχονται σε κανονική σύγκρουση. Μετά από αιματηρό αγώνα νικούν οι Σπαρτιάτες και η Θυρέα οριστικά δίδεται στην πόλη τους.
Αντίθετα από τον Ηρόδοτο που θέλει τον αρχηγό των Σπαρτιατών Οθρυάδη να έχει αυτοκτονήσει μετά την ύψωση του Τροπαίου, μη θέλοντας να επιστρέψει ζωντανός στην Σπάρτη όταν όλοι οι συλλοχίτες του είχαν φονευθεί, η παράδοση των Αργείων τον θέλει θανασίμως τραυματισθέντα υπό του Περιλάου, τον οποίο μάλιστα ετίμησαν οι Αργείοι, όπως διασώζει ο Παυσανίας (2, 20, 6), με ανδριάντα του στο Θέατρο της πόλεως. Η εκδοχή των Αργείων φαίνεται αληθεστέρα, δεδομένου ότι δεν θα άφηναν ποτέ ζωντανό οι δύο Αργείοι τον αρχηγό των αντιπάλων τους, άρα είναι λογικό να έχει ανασηκωθεί ο τελευταίος, τραυματισμένος σοβαρά, μέσα από νεκρά κορμιά, “αμικλάστοις δόρασι επερειδόμενος” όπως γράφει ο Πλούταρχος στα “Ηθικά” του, δηλαδή στηριζόμενος σε σπασμένα δόρατα, όταν απεχώρησαν οι επιζήσαντες δύο πολεμιστές του Άργους από το πεδίο της μάχης για να αναγγείλουν τη νίκη τους στην πατρίδα τους.
Η Σπάρτη πλέον θα ελέγχει μία μεγάλη έκταση 8.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που αντιστοιχεί στα 2/5 της Πελοποννήσου. Οι Αργείοι ξυρίζουν σε ένδειξη πένθους το κεφάλι τους και ορκίζονται να μην αφήσουν ξανά μακριά μαλλιά, μήτε οι γυναίκες τους να φορέσουν κοσμήματα χρυσά έως ότου επανακτηθεί η Θυρεάτις. Αντιθέτως, οι Σπαρτιάτες καθιερώνουν έκτοτε τα υπερβολικώς μακριά μαλλιά σε ανάμνηση της μεγάλης νίκης τους επί των Αργείων και ενσωματώνουν στη μνήμη τών εν Θυρέα πεσόντων και του Οθρυάδου και προς τιμήν του Θεού Απόλλωνος Καρνείου, μέσα στους ανά έτος εορτασμούς των «Γυμνοπαιδιών» ανδρικούς χορούς κατά την τελευταία ημέρα των εορτών στον χώρο του Θεάτρου της πόλεως.
Οι χορευτές Σπαρτιάτες πολεμιστές, γυμνόποδες και με μακριά μαλλιά (σε υπενθύμιση του όρκου των αντιπάλων τους να μην αφήσουν μακρυά τα μαλλιά τους και να μη ξαναφορέσουν οι Αργείες γυναίκες χρυσά κοσμήματα αν δεν ανακτήσουν την Κυνουρία) προσφέρουν με το τέλος των εορτασμών σπονδή στους Θεούς και στην ψυχή του ήρωος Οθρυάδου, ενώ οι τελετές αυτές συνδυάζονται χρονικώς με άλλη, μικρότερη εορτή, τουλάχιστον έως το 370 όπου απωλέσθη η Θυρεάτις, τα λεγόμενα “Παρπαρώνεια”, στην ακριβή τοποθεσία που διεξήχθη η αιματηρή μάχη (Πάρπαρος).
Souce/Photography/Bibliography
Herodotus, The Histories 1.82
N. Robertson, Festivals and legends: The Formation of Greek Cities in the Light of Public Ritual (University of Toronto press, 1992), pp. 179-207.
N. Robertson, Festivals and legends: The Formation of Greek Cities in the Light of Public Ritual (University of Toronto press, 1992), pp. 179-207.
https://en.wikipedia.org
J.E. Lendon, "Soldiers & Ghosts: A history of Battle in classical antiquity" (Yale University press, 2006)
J.E. Lendon, "Soldiers & Ghosts: A history of Battle in classical antiquity" (Yale University press, 2006)
Paul Cartledge, "The Spartans: The World of the Warrior-Heroes of Ancient Greece", pp. 87-88.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου