Ancient Hellas: ΕΡΜΗΣ Ο ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΣ

Ερμής Τρισμέγιστος (ο τριπλός μάγος) ήταν το όνομα που χρησιμοποιούσαν κατά την Αρχαιότητα οι Έλληνες για τονσεληνιακό θεό των Αιγυπτίων Θωθ, προστάτη και εμπνευστή της αστρολογίας και της αλχημείας ο οποίος ταυτίσθηκε με τον Ερμή της ελληνικής μυθολογίας. Ονομάσθηκε έτσι από το πλήθος των ανακαλύψεων που αποδίδονταν σ΄ αυτόν όπως της γλώσσας, του αλφαβήτου, της γεωμετρίας, της αριθμητικής, της αστρονομίας, της ιατρικής, τηςγυμναστικής, του χορού, της μουσικής, της γλυπτικής και κάθε τέχνης ή επιστήμης, ή ακόμα λόγω της τριπλής όπως πίστευαν ιδιότητάς του ως φιλοσόφου, ιατρού και βασιλέως. Αποτελούσε το σύμβολο της θείας διάνοιας, "ο ζων λόγος" όπως τον αποκαλούσαν, η ενσαρκωμένη σκέψη.

Στον "Τρισμέγιστο Ερμή" αποδίδονται πολλά ελληνικά συγγράμματα τα οποία γράφηκαν κατά τη ρωμαϊκή εποχή και εκπροσωπούσαν το διανοητικό κίνημα του ερμητισμού. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται:

«Λόγος τέλειος», σε λατινική μετάφραση με την επιγραφή «Ασκληπιός» ή «Ερμού Τρισμέγιστου Ασκληπιός ήτοι περί φύσεως θεών διάλογος»,
«Ερμής Τρισμέγιστος Ποιμάνδρης»,
«Κυρανίδες» ως αποδίδονταν παλαιότερα οι Τυρανίδες, καθώς και άλλα συγγράμματα ιατρομαθηματικά, αστρονομικά κ.ά.

Οι σμαραγδένιες ταμπλέτες του Ερμή του Τρισμέγιστου

Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος έγινε γνωστός στη Δύση κατά την Αναγέννηση όταν ο Μαρσίλιο Φιτσίνο μετάφρασε στα λατινικά το (ελληνικό) κείμενο των σωζόμενων ερμητικών γραπτών, γνωστών σήμερα ως Hermetica ή Corpus Hermeticum. Το κείμενο αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους αλχημιστές της εποχής και κρατούνταν μυστικό, οπότε η ετυμολογία της "ερμητικής γνώσης" και της λέξης "ερμητικός" προέρχεται από εδώ.

Γνωστότερο γραπτό που αποδίδεται στον Ερμή τον Τρισμέγιστο είναι ο Σμαραγδένιος Πίνακας (αγγλ. Emerald Tablet). Τα γραπτά του Ερμή υποτίθεται πως διδάσκονταν στους μύστες από τους Αιγυπτίους ιερείς πολύ πριν από την εποχή του Πλάτωνα. Δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί η ηλικία τους αλλά η απώτατη καταγωγή τους χάνεται στη φαραωνική Αίγυπτο. Ωστόσο κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή οι διδασκαλίες του Ερμή του Τρισμέγιστου εξελληνίστηκαν και απέκτησαν έναν λιγότερο πρακτικό και πιοφιλοσοφικό χαρακτήρα, επικεντρωμένο στο μυστικισμό και την αλχημεία ως οδό για τη θεουργία. Έτσι προέκυψε ο ερμητισμός, ως κίνημα των κατώτερων κοινωνικών τάξεων της κατεχόμενης Αιγύπτου, το οποίο διαδόθηκε ευρύτατα στη ρωμαϊκή Ανατολή κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες. Οι Έλληνες που είχαν σπουδάσει στην Αίγυπτο και αλλού ήταν γνώστες των γραπτών του Ερμή του Τρισμέγιστου, αλλά δε μιλούσαν ανοικτά για αυτά τηρώντας όρκους μυστικότητας.

Ο Ερμής Τρισμέγιστος από αρκετούς έχει θεωρηθεί ως μυθολογικό πρόσωπο. Οι αρχαίοι Έλληνες πάντως ισχυρίζονταν ότι είχε βασιλεύσει στην Αίγυπτο στην απώτερη αρχαιότητα και κατά την ελληνιστική περίοδο θεώρησαν ότι ήταν ο συγγραφέας μίας σειράς σημαντικών κειμένων ( τα οποία αντιμετωπίστηκαν ως ιερά, γιατί πίστευαν ότι κατέγραφαν τα μυστικά του σύμπαντος), που είχαν να κάνουν με την αστρολογία, τον αποκρυφισμό και την μαγεία. Ήταν μία σειρά από 17 έργα, τα οποία ήταν εντόνως ηθικοπλαστικά, γραμμένα στην Eλληνική και Λατινική γλώσσα.

Πάνω σε αυτά τα κείμενα στηρίχτηκε το θρησκευτικοφιλοσοφικο συγκριτικό κίνημα του ερμητισμού, το οποίο ήταν ο συνδυασμός των φιλοσοφιών πολλαπλών σχολών, όπως του Πυθαγόρα, του Αριστοτέλη, του νεοπλατωνισμού, των στωικών, αλλά ακόμα και του Μανιχαϊσμού και του Ζωροάστρη. Είναι εξίσου πολύ πιθανό αρχικά να ήταν τα «προπαρασκευάστηκα μαθήματα» στην μύηση της αιγυπτιακής θρησκείας, η οποία είχε άμεση σχέση με την μαγεία, ιδιαίτερα ο ιερός ιερογλυφικός λόγος, ο οποίος θεωρούταν ότι μετέφερε τις ενέργειες- επιδράσεις των αντικειμένων που απεικόνιζε.

Όταν επήλθαν στην εξουσία οι Πτολεμαίοι ενδιαφέρθηκαν πολύ για την αιγυπτιακή θρησκεία και ζήτησαν να μεταφραστούν στα ελληνικά όλα τα ιερά αιγυπτιακά κείμενα ώστε να είναι ευκόλως κατανοητά από το ελληνικό κοινό. Βέβαια ο ερμητισμός στην ουσία χωριζόταν σε δύο « επίπεδα»:

1) στο Δημώδες, που σχετιζόταν με την πρακτική μαγεία, η οποία πάντα ήταν προσιτή για την μάζα των ανθρώπων, και

2) σε έναν ελιτιστικό μικρό κύκλο «εκλεκτών», που ασχολούντο με τα πιο εξειδικευμένα θέματα όπως την ιατρική, τα μαθηματικά, την βοτανολογία, την ορυκτολογία και την αστρολογία , καθώς και την επίδραση που είχαν όλα αυτά πάνω στον ανθρώπινο οργανισμό. Θεωρούσαν ότι ο αστρικός μακρόκοσμος επηρέαζε άμεσα και σε καθημερινή βάση οτιδήποτε υπάρχει μέσα στον φυσικό κόσμο. Όποιος, λοιπόν, μάθαινε τις αντιστοιχίες μεταξύ στους πλανήτες, τα φυτά, τα ορυκτά και πάει λέγοντας, θα μπορούσε να τις χρησιμοποιήσει υπέρ του. Επίσης, πίστευαν ότι εάν κάποιος ακολουθούσε τις πρακτικές- θεωρίες των κειμένων αυτών και προσφέροντας στους θεούς τις «θυσίες του λόγου», θα μπορούσε ο ίδιος να μεταμορφωθεί σε θεό.

Ο Ερμητισμός άκμασε ιδιαίτερα στους Ελληνιστικούς χρόνους και ο Ιάμβλιχος ήταν αυτός που αργότερα προκάλεσε ξανά τον έντονο ενδιαφέρον του ευρύ κοινού για αυτόν. Κατά την επικράτηση του χριστιανισμού τον βλέπουμε να ξεχνιέται, αλλά όπως και πολλές άλλες αρχαίες ελληνικές δοξασίες και φιλοσοφίες επηρέασε βαθύτατα τους άραβες, οι οποίοι τον διέσωσαν. Μέσω, λοιπόν, αυτών έφθασε πάλι στην δύση κατά την Αναγέννηση. Για αιώνες ο ερμητισμός υπήρξε στενά συνδεδεμένος με τους αλχημιστές, όπως και εν μέρει με το χριστιανικό κίνημα των γνωστικών.

Βέβαια, ο αρχικός θεός του αισθητού κόσμου είναι «παντόμορφος». Δηλαδή αφού μπορεί να δημιουργήσει όλες τις μορφές, μπορεί και ο ίδιος να ομοιάσει, αν το επιθυμεί, με όλες τις μορφές.

Οι 7 νόμοι του Σύμπαντος

Οι αρχές της Αλήθειας είναι επτά: εκείνος που το καταλαβαίνει αυτό τέλεια, κατέχει το μαγικό κλειδί, που με αυτό οι Πύλες του ναού θα ανοίξουν.

«Το Παν είναι ο Λόγος. Το σύμπαν είναι Νοητικό». (Πρώτη Αρχή)

«Όπως είναι πάνω, είναι και κάτω. Όπως είναι κάτω, είναι και πάνω».(Δεύτερη Αρχή)

«Τίποτε δεν είναι ακίνητο, όλα δονούνται». (Τρίτη Αρχή)

«Όλα είναι δυαδικά, όλα έχουν δύο πόλους. Όλα είναι ένα ζεύγος αντιθέτων, τα άκρα αγγίζονται».(Τέταρτη Αρχή)

«Όλα ρέουν και πάλι ρέουν. Όλα έχουν περιόδους ακμής και παρακμής, ανόδου και καθόδου. Όλα κινούνται σαν εκκρεμές. Το μέτρο της κίνησης προς τα δεξιά είναι όμοιο με αυτό της κίνησης προς τα αριστερά. Ο ρυθμός είναι η εξίσωση τους». (Πέμπτη Αρχή)

«Κάθε αιτία έχει το αποτέλεσμα της. Κάθε αποτέλεσμα έχει μια αιτία, όλα γίνονται σύμφωνα με τον Νόμο».(Έκτη αρχή)

«Η γέννηση υπάρχει παντού. Όλα έχουν μια αρσενική και μια θηλυκή αρχή. Η γέννηση εκδηλώνεται σε κάθε επίπεδο».(Έβδομη Αρχή)

Μέχρι χθες οι μεγαλύτεροι φιλολογικοί κριτικοί αρνούνταν την αυθεντικότητα των Ερμητικών κειμένων. Αν και υπήρχαν μαρτυρίες φιλοσοφικών αυθεντιών συγκεκριμένα του Ιάμβλιχου που ανέφερε ότι ο Πυθαγόρας και ο Πλάτων κατά την επίσκεψή τους στην Αίγυπτο «διάβασαν» τις στήλες του Ερμή με την βοήθεια των ιερέων, τα κείμενα αυτά δεν γινόταν πιστευτά μέχρι που ανακαλύφθηκαν αποσπάσματα πάνω σε Αιγυπτιακά μνημεία και τάφους των πρώτων δυναστειών.

Ο Ποίμανδρος που υπάρχει σήμερα είναι η σύνοψη ενός των βιβλίων του Θώτ ή Ερμή Τρισμέγιστου, από ένα πλατωνιστή της Αλεξάνδρειας. Τον 3ο μ.χ αιώνα ένας Ιουδαίος καβαλιστής αναμόρφωσε το κείμενο και ονομάστηκε η Γένεση του Ενώχ. Ένα βιβλίο που εξαφανίστηκε το προηγούμενο αιώνα. Ο Κλήμης της Αλεξάνδρειας ένας από τους πατέρες της εκκλησίας αναφέρει ότι τα σαράντα δύο ιερά βιβλία της Αιγύπτου αποτελούσαν μέρος των βιβλίων του Ερμή.

Ο Νεοπλατωνικός Ιάμβλιχος στηρίζεται στην αυθεντία του Αιγυπτίου ιερέα Αβαμμών και αποδίδει χίλια διακόσια βιβλία στον Ερμή τον Τρισμέγιστο. ΟΔιογένης ο Λαέρτιος αποδίδει μια ηλικία 48.863 χρόνων πριν από την εποχή του Μέγα Αλεξάνδρου στα βιβλία του Ερμή και των ιερών αρχείων των Αιγυπτίων.

Η ιστορία του Θώτ ή Ερμή του Τρισμέγιστου χάνεται πίσω στον χρόνο και στον πολιτισμό της μυθικής κόκκινης Αιγύπτου. Πολιτισμός που έφτασε στο απόγειο του πριν από τον τελευταίο καταποντισμό της Ατλαντίδας. Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ήταν εκείνος που δίδαξε στους ανθρώπους όλα όσα γνωρίζουν και ήταν ο ιδρυτής των μυστηρίων. Οι πρώτοι μαθητές του Ερμητισμού υιοθέτησαν τα ονόματα των δασκάλων τους και αυτή η συνήθεια πέρασε από γενιά σε γενιά μυημένων μέχρι την ιστορική εποχή.

Αυτός ήταν ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των αρχαίων Ορφικών μυστηρίων, που είχαν τις ρίζες τους στην Αίγυπτο και της Εσωτερικής φιλοσοφίας μέχρι σήμερα.

Θεωρηται πατέρας των Ορφικών μυστηρίων, και της τριαδικοτητας του μονοθεϊσμού.

Ο Στοβαίος γράφει ότι ο Ερμής έγραψε 42 βιβλία, ο δε Μανέθων λέει ότι αυτά βρισκόντουσαν στην βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας.

«Μία θεότητα στον κόσμο υπάρχει»
Ο Ερμής αναφέρεται ως ένας παντογνώστης στα χρόνια της βασιλείας του Σώστρου. Γράφει σχετικά ο Ιωάννης Μαλάλας (7-8 αιων):
» Ἑρμῆς ὁ Τρισμέγιστος ὁ Αἰγύπτιος, ἀνὴρ φοβερὸς ἐν σοφίᾳ· ὃς ἔφρασε τρεῖς μεγίστας ὑποστάσεις εἶναι τὸ τοῦ ἀῤῥήτου καὶ δημιουργοῦ ὄνομα, μίαν δὲ θεότητα εἶπε· «Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ο Αιγύπτιος, άνδρας με φοβερή σοφία. Ο οποίος είπε πως του ακατάληπτου και δημιουργού το όνομα έχει τρεις υποστάσεις σε μια ενιαία θεότητα»,
δίδοντας έτσι το τριαδικό της υπόστασης του Θεού, που κατόπιν ενσωματώθηκε στην Ορθοδοξία.
Ο αναφερόμενος βυζαντινός συγγραφέας συνεχίζοντας μας πληροφορεί πως έχει μελετήσει το έργο του Ασκληπιού για τον Τρισμέγιστο («Ερμού Τρισμέγιστου Ασκληπιός ήτοι περί φύσεως θεών διάλογος»), όπου και τα αναγραφόμενα. Τονίζει πάντως πως ο λόγος του Ερμή δεν είναι εφικτός στους αμύητους. Επί λέξει: ‘οὐ γὰρ ἐφικτόν ἐστιν εἰς ἀμυήτους τοιαῦτα μυστήρια παρέχεσθαι, ἀλλὰ τῷ νοῒ ἀκούσατε’.
Ένα σημαντικό κομμάτι από τη φιλοσοφική θεώρηση του Ερμή του Τρισμέγιστου, του φιλοσόφου των φιλοσόφων, αφού προηγείται τουλάχιστο τρεις χιλιάδες χρόνια της κλασικής
αρχαιότητας.

“ ἓν μόνον ἐστὶ τὸ φῶς νοερὸν πρὸ φωτὸς νοεροῦ· καὶ ἦν ἀεὶ νοῦς νοὸς φωτεινός, καὶ οὐδὲν ἕτερον ἦν ἢ ἡ τούτου ἑνότης, ἀεὶ ἐν αὑτῷ ὢν ἀεὶ τῷ αὑτοῦ νοῒ καὶ φωτὶ καὶ πνεύματι πάντα περιέχει.ἐκτὸς τούτου οὐ θεός, οὐκ ἄγγελος, οὐ
δαίμων, οὐκ οὐσία τις ἄλλη· πάντων γὰρ κύριος καὶ θεός, καὶ πάντα ὑπ’ αὐτὸν καὶ ἐν αὐτῷ ἐστιν.”

Αποτελούσε το σύμβολο της θείας διάνοιας, "ο ζων λόγος" όπως τον αποκαλούσαν, η ενσαρκωμένη σκέψη.

«Λόγος τέλειος», σε λατινική μετάφραση με την επιγραφή «Ασκληπιός» ή «Ερμού Τρισμέγιστου Ασκληπιός ήτοι περί φύσεως θεών διάλογος»,
«Ερμής Τρισμέγιστος Ποιμάνδρης»,
«Κυρανίδες» ως αποδίδονταν παλαιότερα οι Τυρανίδες, καθώς και άλλα συγγράμματα ιατρομαθηματικά, αστρονομικά κ.ά.
Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος έγινε γνωστός στη Δύση κατά την Αναγέννηση όταν ο Μαρσίλιο Φιτσίνο μετάφρασε στα λατινικά το (ελληνικό) κείμενο των σωζόμενων ερμητικών γραπτών, γνωστών σήμερα ως Hermetica ή Corpus Hermeticum. Το κείμενο αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους αλχημιστές της εποχής και κρατούνταν μυστικό, οπότε η ετυμολογία της "ερμητικής γνώσης" και της λέξης "ερμητικός" προέρχεται από εδώ.

Γνωστότερο γραπτό που αποδίδεται στον Ερμή τον Τρισμέγιστο είναι ο Σμαραγδένιος Πίνακας (αγγλ. Emerald Tablet). Τα γραπτά του Ερμή υποτίθεται πως διδάσκονταν στους μύστες από τους Αιγυπτίους ιερείς πολύ πριν από την εποχή του Πλάτωνα. Δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί η ηλικία τους αλλά η απώτατη καταγωγή τους χάνεται στη φαραωνική Αίγυπτο. Ωστόσο κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή οι διδασκαλίες του Ερμή του Τρισμέγιστου εξελληνίστηκαν και απέκτησαν έναν λιγότερο πρακτικό και πιο φιλοσοφικό χαρακτήρα, επικεντρωμένο στο μυστικισμό και την αλχημεία ως οδό για τη θεουργία. Έτσι προέκυψε ο ερμητισμός, ως κίνημα των κατώτερων κοινωνικών τάξεων της κατεχόμενης Αιγύπτου, το οποίο διαδόθηκε ευρύτατα στη ρωμαϊκή Ανατολή κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες. Οι Έλληνες που είχαν σπουδάσει στην Αίγυπτο και αλλού ήταν γνώστες των γραπτών του Ερμή του Τρισμέγιστου, αλλά δε μιλούσαν ανοικτά για αυτά τηρώντας όρκους μυστικότητας.

Μυκηναϊκή αναφορά που βρέθηκεσε δύο πήλινες πινακίδες Γραμμικής Β στην Πύλο σε μια θεότητα ή ημι - θεότητας που ονομάζεται ti - ri - se - ro - e ( Γραμμική Β :Τρις Heros ", τρεις φορές ή τριπλό ήρωα " ) θα μπορούσε να συνδεθεί με το μεταγενέστερο επίθετο " τρεις φορές μεγάλη " , Τρισμέγιστος , που εφαρμόζεται στον Ερμή / Θωθ . Από την ως άνω PY Tn 316 δισκία , καθώς και άλλες πινακίδες της Γραμμικής Β που βρέθηκαν στην Πύλο , Κνωσού και της Θήβας , φαίνεται να υπάρχει το όνομα της θεότητας " Ερμής ", όπως e - ma - ha ( Γραμμική Β) , αλλά όχι σε οποιαδήποτε εμφανή σχέση με την " Trisheros " . Η ερμηνεία αυτή δεν μπορεί να αμφισβητηθεί . Ο Όμηρος αναφέρεται στον Ερμή ως θεός που οδηγούσε τις ψυχές των νεκρών στον κάτω κόσμο και σε πολλές περιπτώσεις ήταν παρών στο δικαστήριο του υποκόσμου όπου βασίλευε ο Άδης . Όλα αυτά τα έθιμα μεταφέρθηκαν στην Αίγυπτο από τους Μινωίτες και τους Μυκηναίους εκ νεου αργότερα στο 14ο αι . π.Χ.. Άλλη μια μεγάλη απόδηξη της ανακύκλωσης εθίμων μεταξύ λαών.

«ΕΡΜΗΣ Ο ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΣ»

240. – Ποιμάνδρης §§ 1-7, 12-15

Η επιφάνεια του Ποιμάνδρη

Ο Ποιμάνδρης είναι το πρώτο και σημαντικότερο έργο της συλλογής συγγραμμάτων (σε ελληνική, λατινική και κοπτική γλώσσα) που παραδίδονται με το όνομα του Ἑρμῆ Τρισμεγίστου.Η συλλογή, που άρχισε να δημιουργείται σταδιακά από τον 2ο αι. μ.Χ., συνδέεται με τη λατρεία τον αιγυπτιακού θεού Θωθ (στα ελληνικά ως αντίστοιχος θεός θεωρήθηκε ο Ερμής Τρισμέγιστος) και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του συγκρητισμού των αυτοκρατορικών χρόνων. Περιέχει κείμενα κατά κύριο λόγο αποκαλυπτικά αλλά και κείμενα με αστρολογικό, αλχημιστικό και φιλοσοφικό περιεχόμενο. Αν και ο τίτλος της συλλογής (Ερμής Τρισμέγιστος ~ Θωθ) υπονοεί ότι περιέχει αιγυπτιακή σοφία, αυτή περιορίζεται σε ένα επιφανειακό επίπεδο, ενώ κατ᾽ ουσίαν το περιεχόμενο των έργων στηρίζεται σε ελληνικές αντιλήψεις (ιδιαίτερα εμφανής είναι η επίδραση των νεοπλατωνικών αντιλήψεων, βλ. Κείμενο 203). Ο τίτλος Ποιμάνδρης(‹ ποιμὴν ἀνδρῶν)του πρώτου έργου της συλλογής οφείλεται στο υπερφυσικό ον που αποκαλύπτεται μέσα σ᾽ αυτό. Στο πρώτο απόσπασμα που ανθολογείται εδώ ο ανώνυμος αφηγητής βλέπει σε ένα όραμα τον Ποιμάνδρη, ο οποίος ταυτίζεται με τον Νου, να του αναπτύσσει τη διδασκαλία του για την δημιουργία του κόσμου. «Οι μορφές και οι αποχρώσεις αυτού του οράματος δίνουν», όπως παρατήρησε κάποιος φιλόλογος, «σχεδόν την εντύπωση ενός αφηρημένου έργου τέχνης». Αξιοπρόσεκτη στην περιγραφή του οράματος είναι η χρήση,-συχνή στα ερμητικά κείμενα- συμβόλων υπό μορφή αντιθετικών ζευγών (π.χ. φως-σκοτάδι, νερό-φωτιά). Όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα με την παρουσίαση οραμάτων στη λογοτεχνία, η θέαση του οράματος ακολουθείται από την ερμηνεία του. Στο δεύτερο απόσπασμα περιέχεται η -αινιγματική σε μερικά σημεία- αφήγηση για τη δημιουργία του ανθρώπου.

[1] ἐννοίας μοί ποτε γενομένης περὶ τῶν ὄντων καὶ μετεωρισθείσης μοι τῆς διανοίας σφόδρᾳ, κατασχεθεισῶν μου τῶν σωματικῶν αἰσθήσεων, καθάπερ οἱ ὕπνῳ βεβαρημένοι ἐκ κόρου τροφῆς ἢ ἐκ κόπου σώματος, ἔδοξά τινα ὑπερμεγέθη μέτρῳ ἀπεριορίστῳ τυγχάνοντα καλεῖν μου τὸ ὄνομα καὶ λέγοντά μοι, Τί βούλει ἀκοῦσαι καὶ θεάσασθαι, καὶ νοήσας μαθεῖν καὶ γνῶναι;

[2] ―φημὶ ἐγώ, Σὺ γὰρ τίς εἶ; ―Ἐγὼ μέν, φησίν, εἰμὶ ὁ Ποιμάνδρης, ὁ τῆς αὐθεντίας νοῦς· οἶδα ὃ βούλει, καὶ σύνειμί σοι πανταχοῦ.

[3] ―φημὶ ἐγώ, Μαθεῖν θέλω τὰ ὄντα καὶ νοῆσαι τὴν τούτων φύσιν καὶ γνῶναι τὸν Θεόν· πῶς, ἔφην, ἀκοῦσαι βούλομαι. ―φησὶν ἐμοὶ πάλιν, Ἔχε νῷ σῷ ὅσα θέλεις μαθεῖν, κἀγώ σε διδάξω.

[4] τοῦτο εἰπὼν ἠλλάγη τῇ ἰδέᾳ, καὶ εὐθέως πάντα μοι ἤνοικτο ῥοπῇ, καὶ ὁρῶ θέαν ἀόριστον, φῶς δὲ πάντα γεγενημένα, εὔδιόν τε καὶ ἱλαρόν, καὶ ἠράσθην ἰδών. καὶ μετ᾽ ὀλίγον σκότος κατωφερὲς ἦν, ἐν μέρει γεγενημένον, φοβερόν τε καὶ στυγνόν, σκολιῶς ἐσπειραμένον, ὡς ‹ὄφει› εἰκάσαι με· εἶτα μεταβαλλόμενον τὸ σκότος εἰς ὑγράν τινα φύσιν, ἀφάτως τεταραγμένην καὶ καπνὸν ἀποδιδοῦσαν, ὡς ἀπὸ πυρός, καί τινα ἦχον ἀποτελοῦσαν ἀνεκλάλητον γοώδη· εἶτα βοὴ ἐξ αὐτῆς ἀσυνάρθρως ἐξεπέμπετο, ὡς εἰκάσαι φωνῇ πυρός, [5] ἐκ δὲ φωτὸς *** λόγος ἅγιος ἐπέβη τῇ φύσῃ, καὶ πῦρ ἄκρατον ἐξεπήδησεν ἐκ τῆς ὑγρᾶς φύσεως ἄνω εἰς ὕψος· κοῦφον δὲ ἦν καὶ ὀξύ, δραστικὸν δὲ ἅμα, καὶ ὁ ἀὴρ ἐλαφρὸς ὢν ἠκολούθησε τῷ πνεύματι, ἀναβαίνοντος αὐτοῦ μέχρι τοῦ πυρὸς ἀπὸ γῆς καὶ ὕδατος, ὡς δοκεῖν κρέμασθαι αὐτὸν ἀπ᾽ αὐτοῦ· γῆ δὲ καὶ ὕδωρ ἔμενε καθ᾽ ἑαυτὰ συμμεμιγμένα, ὡς μὴ θεωρεῖσθαι ‹τὴν γῆν› ἀπὸ τοῦ ὕδατος· κινούμενα δὲ ἦν διὰ τὸν ἐπιφερόμενον πνευματικὸν λόγον εἰς ἀκοήν.

[6] ὁ δὲ Ποιμάνδρης ἐμοί, Ἐνόησας, φησί, τὴν θέαν ταύτην ὅ τι καί βούλεται; καί, Γνώσομαι, ἔφην ἐγώ. ―Τὸ φῶς ἐκεῖνο, ἔφη, ἐγὼ Νοῦς ὁ σὸς θεός, ὁ πρὸ φύσεως ὑγρᾶς τῆς ἐκ σκότους φανείσης· ὁ δὲ ἐκ Νοὸς φωτεινὸς Λόγος υἱὸς θεοῦ. ―Τί οὖν; φημί. ―Οὕτω γνῶθι· τὸ ἐν σοὶ βλέπον καὶ ἀκοῦον, λόγος κυρίου, ὁ δὲ νοῦς πατὴρ θεός. οὐ γὰρ διίστανται ἀπ᾽ ἀλλήλων· ἕνωσις γὰρ τούτων ἐστὶν ἡ ζωή. ―Εὐχαριστῶ σοι, ἔφην ἔγω. ―Ἀλλὰ δὴ νόει τὸ φῶς καὶ γνώριζε τοῦτο.

[7] εἰπόντος ταῦτα ἐπὶ πλείονα χρόνον ἀντώπησέ μοι, ὥστε με τρέμειν αὐτοῦ τὴν ἰδέαν· ἀνανεύσαντος δέ, θεωρῶ ἐν τῷ νοΐ μου τὸ φῶς ἐν δυνάμεσιν ἀναριθμήτοις ὄν, καὶ κόσμον ἀπεριόριστον γεγενημένον, καὶ περιίσχεσθαι τὸ πῦρ δυνάμει μεγίστῃ, καὶ στάσιν ἐσχηκέναι κρατούμενον· ταῦτα δὲ ἐγὼ διενοήθην ὁρῶν διὰ τὸν τοῦ Ποιμάνδρου λόγον.

…………………………………………………………

[12] ὁ δὲ πάντων πατὴρ ὁ Νοῦς, ὢν ζωὴ καὶ φῶς, ἀπεκύησεν Ἄνθρωπον αὐτῷ ἴσον, οὗ ἠράσθη ὡς ἰδίου τόκου· περικαλλὴς γάρ, τὴν τοῦ πατρὸς εἰκόνα ἔχων· ὄντως γὰρ καὶ ὁ θεὸς ἠράσθη τῆς ἰδίας μορφῆς, παρέδωκε ‹τε› τὰ ἑαυτοῦ πάντα δημιουργήματα, [13] καὶ κατανοήσας δὲ τὴν τοῦ Δημιουργοῦ κτίσιν ἐν τῷ πυρί, ἠβουλήθη καὶ αὐτὸς δημιουργεῖν, καὶ συνεχωρήθη ἀπὸ τοῦ πατρός· γενόμενος ἐν τῇ δημιουργικῇ σφαίρᾳ, ἕξων τὴν πᾶσαν ἐξουσίαν, κατενόησε τοῦ ἀδελφοῦ τὰ δημιουργήματα, οἱ δὲ ἠράσθησαν αὐτοῦ, ἕκαστος δὲ μετεδίδου τῆς ἰδίας τάξεως· καὶ καταμαθὼν τὴν τούτων οὐσίαν καὶ μεταλαβὼν τῆς αὐτῶν φύσεως ἠβουλήθη ἀναρρῆξαι τὴν περιφέρειαν τῶν κύκλων, καὶ τὸ κράτος τοῦ ἐπικειμένου ἐπὶ τοῦ πυρὸς κατανοῆσαι.

[14] καὶ ὁ τοῦ τῶν θνητῶν κόσμου καὶ τῶν ἀλόγων ζῴων ἔχων πᾶσαν ἐξουσίαν διὰ τῆς ἁρμονίας παρέκυψεν, ἀναρρήξας τὸ κύτος, καὶ ἔδειξε τῇ κατωφερεῖ φύσει τὴν καλὴν τοῦ θεοῦ μορφήν, ὃν ἰδοῦσα ἀκόρεστον κάλλος ‹καὶ› πᾶσαν ἐνέργειαν ἐν ἑαυτῷ ἔχοντα τῶν διοικητόρων τήν τε μορφὴν τοῦ θεοῦ ἐμειδίασεν ἔρωτι, ὡς ἅτε τῆς καλλίστης μορφῆς τοῦ Ἀνθρώπου τὸ εἶδος ἐν τῷ ὕδατι ἰδοῦσα καὶ τὸ σκίασμα ἐπὶ τῆς γῆς. ὁ δὲ ἰδὼν τὴν ὁμοίαν αὐτῷ μορφὴν ἐν αὐτῇ οὖσαν ἐν τῷ ὕδατι, ἐφίλησε καὶ ἠβουλήθη αὐτοῦ οἰκεῖν· ἅμα δὲ τῇ βουλῇ ἐγένετο ἐνέργεια, καὶ ᾤκησε τὴν ἄλογον μορφήν· ἡ δὲ φύσις λαβοῦσα τὸν ἐρώμενον περιεπλάκη ὅλη καὶ ἐμίγησαν· ἐρώμενοι γὰρ ἦσαν.

[15] καὶ διὰ τοῦτο παρὰ πάντα τὰ ἐπὶ γῆς ζῷα διπλοῦς ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, θνητὸς μὲν διὰ τὸ σῶμα, ἀθάνατος δὲ διὰ τὸν οὐσιώδη ἄνθρωπον· ἀθάνατος γὰρ ὢν καὶ πάντων τὴν ἐξουσίαν ἔχων, τὰ θνητὰ πάσχει ὑποκείμενος τῇ εἱμαρμένῃ· ὑπεράνω οὖν ὢν τῆς ἁρμονίας ἐναρμόνιος γέγονε δοῦλος ἀρρενόθηλυς δὲ ὤν, ἐξ ἀρρενοθήλεος ὢν πατρὸς καὶ ἄϋπνος ἀπὸ ἀΰπνου *** κρατεῖται.

Μεταφορά

[1] Κάποτε που άρχισα να σκέφτομαι για τα όντα κι η σκέψη μου περιπλανήθηκε πολύ στα μεγάλα ύψη, ενώ οι σωματικές μου δυνάμεις έπεσαν σε λήθαργο, θαρρείς και βυθίστηκαν σε βαθύ ύπνο, όπως ύστερα από πολύ φαγητό ή από βαριά δουλειά, νόμιζα πως είδα μπροστά μου ένα τεράστιο και πέρα από κάθε μέτρο ον, που με φώναξε με το όνομά μου και μου είπε: Τι θέλεις να ακούσεις, να δεις και με τη νόηση να γνωρίσεις και να κατανοήσεις;

[2] Κι εγώ του είπα: Κι εσύ ποιος είσαι; -Εγώ, είπε, είμαι ο Ποιμάνδρης, ο αυθεντικός νους. Ξέρω τι ζητάς και βρίσκομαι μαζί σου παντού.

[3] Κι εγώ του είπα: Θέλω να μάθω για τα όντα και να κατανοήσω τη φύση τους, θέλω να γνωρίσω το θεό. Κι είπα πάλι: Πόσο θα ᾽θελα να σε ακούσω. - Σκέψου τα όσα θέλεις να μάθεις κι εγώ θα σε διδάξω.

[4] Και λέγοντας αυτά άλλαξε όψη η κατάστασή μου. Και ξαφνικά άνοιξαν μπροστά μου τα πάντα. Και βλέπω ένα όραμα, χωρίς όρια· όλα έγιναν φως, ένα γαλήνιο και χαρούμενο φως. Και έρωτας μεγάλος με κατέλαβε γι᾽ αυτό που είδα. Κι ύστερα από λίγο σκοτάδι κατέβαινε από τη μια μεριά. Κι ήταν φοβερό και τρομερό. Και στριφογύριζε σαν σπείρα. Κι έμοιαζε με (φίδι). Ύστερα το σκοτάδι έγινε κάτι υγρό, ανείπωτα ταραγμένο, που ανάδινε καπνό, σαν να έβγαινε από φωτιά και ακούστηκε ένας απερίγραπτα θρηνητικός ήχος. Σε λίγο βοή ασυνάρτητη ακούστηκε, σαν να ήταν βοή φωτιάς.

[5] Και από το φως *** λόγος άγιος γέμισε τη φύση και ολοκάθαρη φωτιά ξεπήδησε από την υγρά φύση, ψηλά, πάνω στα ύψη. Κι ήταν κάτι ανάλαφρο μαζί και οξύ και δραστικό. Κι ο αέρας, που ακολούθησε το πνεύμα που ανέβαινε από τη γη και το νερό ώς τη φωτιά, ήταν ανάλαφρος· κι έμοιαζε σαν να κρέμεται από τη φωτιά. Η γη και το νερό είχαν μπερδευτεί τόσο πολύ, ώστε να μην ξεχωρίζει η (γη) από το νερό . Και κινούνταν για να κάνουν να ακουστεί ο πνευματικός λόγος.

[6] Και τότε ο Ποιμάνδρης μου είπε: Κατάλαβες τι σημαίνει αυτό το όραμα; Κι εγώ του αποκρίθηκα: Κατάλαβα. - Το φως εκείνο είπε, είμαι εγώ ο Νους, ο θεός σου, εκείνος που υπήρχε πριν από την υγρά φύση και το σκοτάδι και ο φωτεινός Λόγος που εκπορεύεται από το Νου είναι υιός Θεού. Κι είπα: Τι σημαίνει αυτό. -Μάθε το λοιπόν: Αυτό που είδες και άκουσες είναι Λόγος Κυρίου και ο Νους Θεός Πατέρας. Και δεν χωρίζεται το ένα από το άλλο. Η ένωσή τους είναι η ζωή. -Ευχαριστώ, του αποκρίθηκα. - Αλλά τότε κατανόησε το φως και μάθε να το αναγνωρίζεις.

[7] Και με τούτα τα λόγια με κοίταξε κατάματα αρκετή ώρα έτσι που με την ιδέα αυτή έτρεμα. Και όταν κούνησα το κεφάλι μου βλέπω στο νου μου ότι το φως αποτελούνταν από αναρίθμητες δυνάμεις. Κι έγινε ένας άπειρος κόσμος, όπου υπερίσχυε η φωτιά με πολύ μεγάλη δύναμη και έκανα προσπάθεια για να σταθώ στη θέση μου. Και να τι ξεχώρισα με τη σκέψη μου από όσα είδα με το λόγο του Ποιμάνδρη.

..............................................................................

[12] Και ο πατέρας όλων, ο Νους, που είναι ζωή και φως, γέννησε τον άνθρωπο, ίσον με τον εαυτόν του, τον οποίο και αγάπησε ως γέννημα δικό του. Κι ήταν πανέμορφος ο άνθρωπος γιατί είχε την εικόνα του πατέρα του. Επειδή ο θεός αγάπησε την ίδια του τη μορφή, του παρέδωσε όλα του τα δημιουργήματα.

[13] Και ο άνθρωπος αφού κατενόησε την κτίση του Δημιουργού μέσα στη φωτιά, σκέφτηκε να δημιουργήσει και αυτός. Και ο πατέρας του συγχώρησε αυτό που έκανε στη σφαίρα της δημιουργίας στην οποία είχε κάθε εξουσία. Κατανόησε του αδελφού τα δημιουργήματα και αγάπησαν αυτόν και ο καθένας του μετέδιδε τις γνώσεις της δικής του τάξης. Και αφού κατανόησε την ουσία τους και αφού μετάλαβε της φύσης τους, θέλησε να σπάσει την περιφέρεια των κύκλων, για να κατανοήσει τη δύναμη αυτού που κυριαρχεί μέσα στη φωτιά.

[14] Και τότε ο άνθρωπος που είχε την εξουσία πάνω στον κόσμο των θνητών και των αλόγων ζώων που βγήκε από την αρμονία, σκέφτηκε να διαρρήξει το πλαίσιο που τα περιβάλλει. Και είδε στην κατώτερη φύση την ωραία μορφή του θεού και όταν είδε το απέραντο κάλλος (και) όλη την ενεργητικότητα των διοικητών να ενώνονται στη μορφή του θεού, εκείνος μειδίασε από αγάπη, γιατί είδε την υπέροχη μορφή του ανθρώπου να αντανακλάται στο νερό και στη σκιά του πάνω στη γη. Κι αυτός βλέποντας την όμοια με αυτόν μορφή στο νερό τον αγάπησε και θέλησε να κατοικήσει σ᾽ αυτό. Και αμέσως η βουλή έγινε ενέργεια και κατοίκησε στην άλογο μορφή. Τότε η φύση, αφού πήρε τον αγαπημένο της, μπλέχτηκε μαζί του και ενώθηκαν κανονικά. Γιατί ήταν ερωτευμένοι.

[15] Και για το λόγο αυτό ο άνθρωπος είναι διπλός από όλα τα ζώα της γης: θνητός κατά το σώμα και αθάνατος στην ουσία του ανθρώπου. Παρόλο που στην ουσία είναι αθάνατος και έχει εξουσία σε όλα, πάσχει ως θνητός και υπόκειται στην Ειμαρμένη. Παρόλο που είναι υπεράνω της αρμονίας έγινε δούλος της αρμονίας· και καθώς ήταν σερνικοθήλυκος αφού προερχόταν από σερνικοθήλυκο πατέρα και άυπνος από άυπνο *** έτσι και μένει.

(μεταφορά Π. Ροδάκης)

Sources / Bibliography / Photos

Francoise Bonardel, Ο Ερμητισμός, μτφρ. Αθανάσιος Δ. Στεφανής, εκδ. Καραμίτσα, Αθήνα 1994.
Θεοδόσης Πελεγρίνης, Μάγοι της Φιλοσοφίας, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1997.
Κατελής Βίγκλας, «Ο Μύθος του Ερμή του Τρισμέγιστου. Ο Ερμητισμός κατά την Αναγέννηση», ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, τεύχ. 128, Ιούλιος 2013, 11-23.

Pœmandres, the Shepherd of Men – Translation by G.R.S. Mead, 1906.
Poemander – Translation by John Everard, 1650.
Pimander – Latin translation by Marsilio Ficino, Milano: Damianus de Mediolano 1493.
The Corpus Hermeticum from Thrice Great Hermes: Studies in Hellenistic Theosophy and Gnosis, Volume II at The Internet Sacred Text Archive
Ἑρμου του Τρισμεγιστου ΠΟΙΜΑΝΔΡΗΣ - Greek text of the 'Poimandres
http://www.perseus.tufts.edu/
Budge, E.A. Wallis (1904). The Gods of the Egyptians Vol. 1. pp. 414–5.
^a ^b Hart, G., The Routledge Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses, 2005, Routledge, second edition, Oxon, p 158
Jump up^ Bailey, Donald, "Classical Architecture" in Riggs, Christina (ed.), The Oxford Handbook of Roman Egypt (Oxford University Press, 2012), p. 192.
Jump up^ http://www.ams.org/journals/bull/2006-43-02/S0273-0979-06-01111-6/S0273-0979-06-01111-6.pdf
Jump up^ 'Thoth or the Hermes of Egypt: A Study of Some Aspects of Theological Thought in Ancient Egypt',p.166-168, Patrick Boylan,Oxford University Press, 1922.
Jump up^ [1] Archived September 15, 2008, at the Wayback Machine.
Jump up^ "Heroes and HERO cults I | V(otum) S(olvit) L(ibens) M(erito)". Dismanibus156.wordpress.com. 2008-05-14. Retrieved 2015-06-25.
Jump up^ De natura deorum III, Ch. 56
Jump up^ "Cicero: De Natura Deorum III". Thelatinlibrary.com. Retrieved 2015-06-25.
Jump up^ "Stages of Ascension in Hermetic Rebirth". Esoteric.msu.edu. Retrieved 2015-06-25.
Jump up^ Fowden, G., "The Egyptian Hermes", Cambridge University Press, Cambridge, 1987, p 216
Jump up^ Copenhaver, B. P., "Hermetica", Cambridge University Press, Cambridge, 1992, p xiv.
Jump up^ Heiser, James D. (2011). Prisci Theologi and the Hermetic Reformation in the Fifteenth Century (1st ed.). Malone, Tex.: Repristination Press. ISBN 978-1-4610-9382-4.
^ Jump up to:^a ^b Jafar, Imad (2015). "Enoch in the Islamic Tradition". Sacred Web: A Journal of Tradition and Modernity. Vol. XXXVI.
Jump up^ Yates, F., "Giordano Bruno and the Hermetic Tradition", Routledge, London, 1964, pp 14–18 and pp 433–434
Jump up^ Hanegraaff, W. J., "New Age Religion and Western Culture", SUNY, 1998, p 360
Jump up^ Yates, F., "Giordano Bruno and the Hermetic Tradition", Routledge, London, 1964, p 27 and p 293
^ Jump up to:^a ^b Yates, F., "Giordano Bruno and the Hermetic Tradition", Routledge, London, 1964, p52
Jump up^ Copenhaver, B.P., "Hermetica", Cambridge University Press, 1992, p xlviii
Jump up^ (Scully p. 322)
Jump up^ Copenhaver, Hermetica, p. xlviii
Jump up^ Copenhaver, Hermetica, p. xli
Jump up^ Haanegraaff, W. J., New Age Religion and Western Culture, Brill, Leiden, New York, 1996, p 390
Jump up^ (Yates Giordano Bruno and the Hermetic Tradition pp. 2–3)
Jump up^ Cudworth, Ralph - The True Intellectual System of the Universe. First American Edition by Thomas Birch, 1837. Available at Googlebooks.
^ Jump up to:^a ^b Prophets in the Quran: An Introduction to the Quran and Muslim Exegesis, p.46. Wheeler, Brannon. Continuum International Publishing Group, 2002
Jump up^ Thomson, Ahmad. Dajjal,page 10
Jump up^ "Sayyid A. Amiruddin | An Authorized Khalifah of H.E Mawlana Shaykh Nazim Adil al-Haqqani". Ahmedamiruddin.wordpress.com. Retrieved 2015-06-25.
Jump up^ Kevin Van Bladel, The Arabic Hermes. From pagan sage to prophet of science, Oxford University Press, 2009, p. 168 "Abu Mas'har’s biography of Hermes, written approximately between 840 and 860, would establish it as common knowledge."
Jump up^ (Faivre 1995 pp. 19–20)
Jump up^ Stapleton, H.E.; R.F. Azo & M.H. Husein (1927). Chemistry in Iraq and Persia in the Tenth Century AD: Memoirs of the Asiatic Society of Bengal, Volume 8. Calcutta: Asiatic Society of Bengal. pp. 398–403.
Jump up^ "Hermes Trismegistus and Apollonius of Tyana in the Writings of Bahá'u'lláh". Bahai-library.com. Retrieved 2015-06-25.
Ebeling, Florian, The secret history of Hermes Trismegistus: Hermeticism from ancient to modern times [Translated from the German by David Lorton] (Cornell University Press: Ithaca, 2007), ISBN 978-0-8014-4546-0.
Festugière, A.-J.,La révélation d'Hermès Trismégiste. 2e éd., 3 vol., Paris 1981.
Fowden, Garth, 1986. The Egyptian Hermes: A Historical Approach to the Late Pagan Mind. Cambridge: Cambridge University Press (Princeton University Press, 1993): deals with Thoth (Hermes) from his most primitive known conception to his later evolution into Hermes Trismegistus, as well as the many books and scripts attributed to him.
Yates, Frances A., Giordano Bruno and the Hermetic Tradition. University of Chicago Press, 1964. ISBN 0-226-95007-7.
Lupini, Carmelo, s.v. Ermete Trismegisto in "Dizionario delle Scienze e delle Tecniche di Grecia e Roma", Roma 2010, vol. 1.
Merkel, Ingrid and Allen G. Debus, 1988. Hermeticism and the Renaissance: intellectual history and the occult in early modern Europe Folger Shakespeare Library ISBN 0-918016-85-1
CACIORGNA, Marilena e GUERRINI, Roberto: Il pavimento del duomo di Siena. L'arte della tarsia marmorea dal XIV al XIX secolo fonti e simologia. Siena 2004.
CACIORGNA, Marilena: Studi interdisciplinari sul pavimento del duomo di Siena. Atti el convegno internazionale di studi chiesa della SS. Annunziata 27 e 28 settembre 2002. Siena 2005.
Aufrère, Sydney H. (2008) (in French). Thot Hermès l'Egyptien: De l'infiniment grand à l'infiniment petit. Paris: L'Harmattan. ISBN 978-2296046399.
Copenhaver, Brian P. (1995). Hermetica: the Greek Corpus Hermeticum and the Latin Asclepius in a new English translation, with notes and introduction, Cambridge; New York: Cambridge University Press, 1995 ISBN 0-521-42543-3.
Hornung, Erik (2001). The Secret Lore of Egypt: Its Impact on the West. Translated by David Lorton. Ithaca: Cornell University Press. ISBN 0801438470.