Νεότερη Ελλάδα

ENGLISH

Χρονογραφία | Ιστοριογραφία| Γεωγραφία | Πολιτική και Επιστήμη | Κουλτούρα | Κληρονομιά

Νεολιθική Ελλάδα | Εποχή του Χαλκού | Αρχαία Ελλάδα | Μεσαιωνική Ελλάδα | Νεότερη Ελλάδα

Η ιστορία της νεότερης Ελλάδας αρχίζει ουσιαστικά με την Ελληνική επανάσταση του 1821 και την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους το έτος 1828 με κυβερνήτη τον Καποδίστρια καλύπτοντας την Πελοπόννησο και μέρος της Στερεάς Ελλάδας. Από το 1832 μέχρι το 1974 το ελληνικό κράτος ήταν βασίλειο (με διαστήματα χωρίς βασιλεία) και μετά το 1974, η σύγχρονη Ελλάδα είναι Δημοκρατία (Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία). Το 1881 στην ελληνική επικράτεια προστέθηκε η Θεσσαλία, το 1913 μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η Μακεδονία, το 1920 η Ανατολική Θράκη και η περιοχή της Σμύρνης που επέστρεψαν στην τουρκική κυριαρχία μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Στην Ελλάδα προστέθηκε το 1919 η Θράκη. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το 1947 προστέθηκαν τα Δωδεκάνησα.

Από το 1821 και μέχρι την άφιξη του Καποδίστρια το 1828, η Ελλάδα δεν ήταν αναγνωρισμένη σαν κράτος (παρόλο που είχε συνάψει και δάνεια) και για το λόγο αυτό αποκαλούταν με το όνομα «Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος» όσο μαχόταν για την ύπαρξή της και την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Πρώτος κυβερνήτης της χώρας ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας, με επίσημη ονομασία του κράτους Ελληνική Πολιτεία. Η Ελλάδα του Καποδίστρια είχε μόλις βγει από έναν εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο και ήταν κατά ένα μεγάλο μέρος κατεστραμμένη.Ο Καποδίστριας έκοψε ελληνικό νόμισμα, τον φοίνικα, ίδρυσε σχολεία και ορφανοτροφεία και γενικώς προσπάθησε να βοηθήσει στην ανάπτυξη της οικονομίας και της παιδείας. Παρόλα αυτά οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε δυσαρέστησαν τους πλούσιους τσιφλικάδες και γαιοκτήμονες,με αποτέλεσμα την δολοφονία του το έτος 1831.

Στα χρόνια της διακυβέρνησης του Ιωάννη Καποδίστρια λειτούργησε το εκπαιδευτικό σύστημα των αλληλοδιδακτικών σχολείων δηλαδή στα σχολεία λόγω του μικρού αριθμού δασκάλων οι καλοί μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων βοηθούσαν τους μικρότερους κάνοντάς τους μάθημα. Ιδρύθηκε επίσης και η Εθνική Τράπεζα με έδρα το Ναύπλιο. Σημαντικό άνοιγμα έκανε ο Καποδίστριας και στην εξωτερική πολιτική καταφέρνοντας την είσοδο νέων προϊόντων στην χώρα όπως οι πατάτες. Δολοφονήθηκε από τους αδερφούς Μαυρομιχάλη την ώρα που πήγαινε στην εκκλησία.

Με την συμφωνία των μεγάλων δυνάμεων στη συνθήκη του Λονδίνου το 1832 η Ελλάδα απέκτησε μοναρχία και ονομάστηκε Βασίλειον της Ελλάδος. Ο Βαυαρός πρίγκιπας Όθων επελέγη ως πρώτος βασιλιάς και έφτασε στην Ελλάδα το 1833 σε ηλικία δεκαεπτά χρονών. Μέχρι την ενηλικίωση του σχηματίστηκε επιτροπή αντιβασιλείας από Βαυαρούς. Η περίοδος της αντιβασιλείας, που κράτησε μέχρι το 1835, ήταν σκληρή και προκάλεσε εξεγέρσεις. Η βασιλεία του Όθωνα περιελάμβανε την εγκατάσταση μιας ευρείας ποικιλίας Δυτικών θεσμών, πολλοί εκ των οποίων ήταν αταίριαστοι στην ελληνική κοινωνία και στην πολιτική παράδοση.

Ο Όθων βασίλευσε αυταρχικά και προκάλεσε δυσαρέσκεια η οποία οδήγησε σε επανάσταση με αίτημα τη ψήφιση συντάγματος. Με πρωτεργάτες το Μακρυγιάννη και τον Καλλέργη ο λαός ξεσηκώθηκε και απαίτησε σύνταγμα στις 3 Σεπτεμβρίου του 1843. Ο Όθων αναγκάστηκε να δεχθεί και έτσι έληξε η περίοδος της απόλυτης μοναρχίας. Ο Όθωνας όμως παραβίαζε το Σύνταγμα με αποτέλεσμα το 1862 η δυσαρέσκεια να καταλήξει σε επανάσταση που εκδίωξε τον Όθωνα.

Όταν ο Όθωνας εκδιώχθηκε οι Έλληνες ζήτησαν για βασιλιά τον Αλφρέδο, γιο της Βασίλισσας Βικτωρίας. Οι άλλες μεγάλες δυνάμεις όμως δεν το δέχθηκαν. Στάλθηκε έτσι ο δευτερότοκος γιος του βασιλιά της Δανίας, Γεώργιος. Ψηφίστηκε καινούργιο Σύνταγμα το οποίο ήταν πιο φιλελεύθερο από το προηγούμενο. Το 1864 οι Άγγλοι παραχώρησαν στην Ελλάδα τα Επτάνησα ως δώρο για το νέο βασιλιά. Το 1881 δόθηκαν στην Ελλάδα η Θεσσαλία και η περιοχή της Άρτας.

Πολιτικά κυριάρχησαν δύο κόμματα, του Δηλιγιάννη και του Τρικούπη. Ο Τρικούπης πρότεινε την αρχή της δεδηλωμένης και ο Γεώργιος αναγκάστηκε να υιοθετήσει την άποψη του. Η κυβέρνηση έπρεπε πια να έχει την εμπιστοσύνη της βουλής και όχι την εύνοια του βασιλιά, δίνοντας τέλος στις συνεχείς πολιτικές κρίσεις και την αστάθεια. Ο Τρικούπης εκσυγχρόνισε το κράτος με πολλά δημόσια έργα το οδήγησε όμως στην πτώχευση.

Στην Ελλάδα επικράτησε η Μεγάλη Ιδέα, η προσπάθεια δηλαδή για την ενσωμάτωση περιοχών της Οθωμανικης αυτοκρατορίας, στο ελληνικό κράτος. Η Κρήτη γνώρισε πολλές επαναστάσεις και εξεγέρσεις. Το 1897 η κυβέρνηση του Δηλιγιάννη κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης αναγκάστηκε να στείλει στρατιωτικό τμήμα στην Κρήτη. Η Ελλάδα και η Οθωμανική αυτοκρατορία τελικά ενεπλάκησαν σε συντομο πόλεμο. Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 έληξε με τη συντριβή της Ελλάδας και σώθηκε χάρη στη παρέμβαση της Ρωσίας. Για να ανταποκριθεί στις αποζημιώσεις προς το Οθωμανικό κράτος, πέρασε κάτω από Διεθνή νομισματικό έλεγχο από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Στον Στρατό ξεκίνησε αναδιοργάνωση υπό την αρχηγία του Διαδόχου Κωνσταντίνου. Το πολιτικό αδιέξοδο έληξε το 1909 με το κίνημα στο Γουδί. Μια μυστική στρατιωτική οργάνωση, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, απαίτησε μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς. Δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία αλλά με την υποστήριξή μερίδας του λαού οδήγησε τη χώρα σε εκλογές. Μετά από πολιτική ανωμαλία έγινε πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος έχοντας επιτύχει το στόχο του διαλύθηκε.

Το 1912 τα χριστιανικά κράτη των Βαλκανίων (Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο) συμμάχησαν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο ο ελληνικός στρατός με αρχιστράτηγο το διάδοχο Κωνσταντίνο κατάφερε να καταλάβει την Ήπειρο και μέρος της Μακεδονίας με τη Θεσσαλονίκη. Ο ελληνικός στόλος στο Αιγαίο νίκησε τον τούρκικο και κατέλαβε τα περισσότερα νησιά. Στις 18 Μαρτίου το 1913 ο Γεώργιος δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη από τον Αλέξανδρο Σχινά και τον διαδέχθηκε ο Κωνσταντίνος.

Η Βουλγαρία όμως δεν έμεινε ευχαριστημένη από τη διανομή των εδαφών. Το 1913 επιτέθηκε εναντίον της Ελλάδας και της Σερβίας ξεκινώντας το Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Η Βουλγαρία ηττήθηκε και με τη Συνθήκη Βουκουρεστίου το 1913 και τα σύνορα της Ελλάδας έφτασαν μέχρι το Νέστο.

Το 1914 ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο Βενιζέλος θέλησε να ενταχθεί η Ελλάδα στον πόλεμο άνευ όρων στο πλευρό της Αντάντ. Ο Κωνσταντίνος όμως αξίωνε την με όρους και εδαφικά ανταλλάγματα έξοδο της χώρας στο πλευρό των Αγγλογάλων. Οδήγησε σε παραίτηση δύο φορές τον Βενιζέλο ο οποίος έφερε αγγλογαλικά στρατεύματα στην Βόρεια Ελλάδα. Τελικά ξεσπάσε το Κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη το 1916, διασπώντας έτσι την Ελλάδα σε δύο κράτη. Ο Εθνικός Διχασμός έληξε όταν οι Αγγλογάλλοι εκδίωξαν τον Κωνσταντίνο και ενοποίησαν την Ελλάδα υπό το Βενιζέλο. Στο θρόνο ανέβηκε ο Αλέξανδρος. Η επίσημη συμμετοχή της Ελλάδας στον Πόλεμο είχε ως αποτέλεσμα τη συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας το 1918. Η Ελλάδα συμμετείχε και στην αποτυχημένη εκστρατεία στη Κριμαία.

Με το τέλος του πολέμου η Ελλάδα ήταν στο πλευρό των νικητών. Η Συνθήκη των Σεβρών (1920) παραχωρούσε στην Ελλάδα τη Δυτική και Ανατολική Θράκη, τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο, επικύρωνε την κυριαρχία της στα άλλα νησιά του Αιγαίου που κατείχε από το 1913 και εμπιστευόταν τη διοίκηση της περιοχής της Σμύρνης στο ελληνικό κράτος. Οι κάτοικοι της περιοχής θα ψήφιζαν μετά από πέντε έτη να δηλώσουν αν προτιμούν την Ένωση με την Ελλάδα ή την παραμονή τους στην Τουρκία. Ώστοσο δεν ίσχυσε ποτέ επειδή δεν εγκρίθηκε από κανένα κοινοβούλιο των χωρών της Αντάντ, ούτε και της Ελλάδος.

Στην Μικρά Ασία η Ελλάδα είχε να αντιμετωπίσει τον Μουσταφά Κεμάλ. Ο θάνατος του Αλέξανδρου, η ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920 και η επιστροφή του Κωνσταντίνου ήταν οι αφορμές των Συμμάχων για να οδηγήσουν την Ελλάδα σε διπλωματική απομόνωση. Η Μικρασιατική εκστρατεία διήρκεσε μέχρι το 1922 και έληξε με την ήττα της Ελλάδας. Ακολούθησε η ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Η ιδεολογία της Μεγάλης Ιδέας έπαψε να υπάρχει.

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή βενιζελικοί αξιωματικοί υπό την ηγεσία του Πλαστήρα και του Γονατά έκαναν πραξικόπημα και έδιωξαν τον Κωνσταντίνο. Τον διαδέχθηκε ο Γεώργιος. Οι πραξικοπηματίες θεωρούσαν τους αντιβενιζελικούς υπεύθυνους για την ήττα οδήγησε στη δίκη των έξι. Η Επαναστατική κυβέρνηση των Πλαστήρα - Γονατά θα προκηρύξει εκλογές στις 16 Δεκεμβρίου 1923 για την ανάδειξη της Δ΄ Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης η οποία και θα αποφασίσει για το πολίτευμα της Ελλάδας. Οι εκλογές αυτές ήταν οι τελευταίες που έγιναν με σφαιρίδιο. Εκλογικό σύστημα: Αθήνα, Πειραιάς και Νέες Χώρες[1] με ψηφοδέλτιο και στην υπόλοιπη Ελλάδα με σφαιρίδιο. Στην εκλογική περιφέρεια της παλιάς Ελλάδας καθορίστηκε η Επαρχία (στενή), ενώ στις Νέες Χώρες ο Νομός (ευρεία). Εκλογικές περιφέρεις :2 Στις βουλευτικές εκλογές του 1923 το κόμμα των Φιλελευθέρων νίκησε στις εκλογές. Η βασιλεία καταργήθηκε και ανακηρύχθηκε πρόεδρος ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης.

Η Συντακτική Συνέλευση συνέρχεται στις 2 Ιανουαρίου 1924 και στις 4 Ιανουαρίου ο Ελευθέριος Βενιζέλος σχηματίζει κυβέρνηση. Στις 6 Φεβρουαρίου ο Βενιζέλος παραιτείται και τη θέση του παίρνει ο Γεώργιος Καφαντάρης. Στις 24 Μαρτίου 1924 ανακηρύσσεται νέα κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου.

Η περίοδος της αβασίλευτης δημοκρατίας χαρακτηρίστηκε από τις επεμβάσεις του στρατού στην πολιτική ζωή. Το 1925 ο Θεόδωρος Πάγκαλος κατέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία για να εκδιωχθεί με τη σειρά του από πραξικόπημα του Κονδύλη. Το 1928 ο Βενιζέλος εκλέχθηκε ξανά, το κόμμα του όμως έχασε στις εκλογές του 1932 εξαιτίας της οικονομικής κρίσης του 1929 οι συνέπειες της οποίας είχαν φτάσει τότε και στην Ελλάδα. Σε αυτήν την τετραετία κατάφερε πάντως να προχωρήσει σε αρκετές αλλαγές. Στην εξουσία ανέβηκε τότε το Λαϊκό κόμμα του Τσαλδάρη. Οι βενιζελικοί έκαναν δύο αποτυχημένα στρατιωτικά κινήματα το 1933 και το 1935. Τελικά το 1935 ο Κονδύλης μετά από πραξικόπημα προκήρυξε δημοψήφισμα για την κατάργηση της αβασίλευτης δημοκρατίας και την παλινόρθωση της βασιλείας. Το Δημοψήφισμα του 1935 με νοθεία επανέφερε τον Γεώργιο.

Το 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς αρχηγός του κόμματος των Ελευθεροφρόνων που είχε πάρει μόλις 4% στις εκλογές με την ανοχή του παλατιού κατέλυσε το κοινοβουλευτικό καθεστώς και επέβαλλε δικτατορία στις 4 Αυγούστου. Ο Μεταξάς κυβέρνησε απολυταρχικά. Αντιμετώπισε τους πολιτικούς του αντιπάλους, ειδικά τους κομμουνιστές, με εξορίες και φυλακίσεις. Ταυτόχρονα έλαβε και φιλοκοινωνικά μέτρα όπως μείωση τιμών σε αγαθά, ίδρυση ΙΚΑ κλπ.

Από τον Σεπτέμβριο του 1939 ξέσπασε στη Ευρώπη ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος με την ελληνική πολιτική ηγεσία να παρακολουθεί με αγωνία, ως ουδέτερη δύναμη, τις εξελίξεις των επιχειρήσεων. Τελικά την 28η Οκτωβρίου 1940, η φασιστική Ιταλία, με ηγέτη τον Μουσολίνι, αφού είχε επιδείξει έντονα τις ηγεμονικές προθέσεις της κατά της Ελλάδας με σειρά προκλήσεων, κήρυξε επίσημα τον πόλεμο. Η ελληνική κοινή γνώμη ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό, ύστερα από την αρνητική απάντηση του Ιωάννη Μεταξά στο ιταλικό τελεσίγραφο, που ζητούσε ελεύθερη είσοδο των ιταλικών δυνάμεων στην χώρα. Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου που ακολούθησε, παρά την αριθμητική και τεχνολογική του υπεροχή, ο ιταλικός στρατός, που επιτέθηκε από την αλβανική μεθόριο, αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Τους επόμενους μήνες οι ελληνικές δυνάμεις είχαν διεισδύσει σε βάθος 50 με 80 περίπου χιλιομέτρων καταλαμβάνοντας την περιοχή της Βορείου Ηπείρου.

Στις 6 Απριλίου 1941, η Γερμανία, ως σύμμαχος της Ιταλίας, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ελλάδας και εισέβαλε από το βουλγαρικά σύνορα. Ακολούθησε η μάχη των οχυρών, όμως οι γερμανικές δυνάμεις προήλασαν αστραπιαία και στο τέλος του Μαΐου κατέλαβαν όλη την ηπειρωτική Ελλάδα. Μετά την Μάχη της Κρήτης, ολοκληρώθηκε η κατάληψη της Ελλάδας που θα διατηρηθεί για σχεδόν τέσσερα έτη (1941-1944). Η περίοδος αυτή, από τις πιο δραματικές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, γνωστή ως 'Κατοχή', κατά την οποία μεγάλος αριθμός αμάχων πέθανε από ασιτία, αλλά και σταδιακά ενισχύθηκε το κίνημα Εθνικής Αντίστασης κατά των δυνάμεων κατοχής. Τελικά τον Μάιο του 1944, καθώς η ήττα του Άξονα ήταν πλέον διαφαινόμενη, η υποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων, οδήγησε στην απελευθέρωση. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, τότε, σχημάτισε κυβέρνηση εθνικής ενότητας με μέλη από την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση αλλά και από τις τοπικές αντιστασιακές οργανώσεις.

Με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ξεκινάει Εμφύλιος Πόλεμος που θα διαρκέσει τρία έτη μεταξύ (1946-1949) και θα οδηγήσει σε κοινωνική και πολιτική πόλωση τη χώρα. Ως κοινωνικό φαινόμενο αρχίζει να αναπτύσσεται ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1950 η αστυφιλία, δηλαδή η μαζική φυγή πληθυσμού από την ύπαιθρο προς τις πόλεις και ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα, την Αθήνα. Παράλληλα, στο χώρο της οικονομίας σημειώνονται ταχύτατα βήματα οικονομικής ανάπτυξης, σημαντικές μορφές της Ελλάδας την εποχή εκείνη υπήρξαν ο Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής και ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Το 1967 το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας καταλύεται πραξικοπηματικά, και για επτά έτη την εξουσία καταλαμβάνει στρατιωτική χούντα, αρχικά υπό τον συνταγματάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο. Το 1973 και 1974 διαδραματίζονται η εξέγερση του Πολυτεχνείου και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, γεγονότα που σηματοδοτούν την κατάρρευση του καθεστώτος και την πλήρη αποκατάσταση των κοινωνικών ελευθεριών.

Κατά τα επόμενα έτη η Ελλάδα αποκτά πολιτική σταθερότητα και το 1981 γίνεται μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, γεγονός που ενίσχυσε ιδιαίτερα τη θέση της χώρας, πολιτικά και οικονομικά, στο διεθνές πεδίο. Τις περιόδους 1981-1989, 1993-1996 πρωθυπουργός διατελεί ο Ανδρέας Παπανδρέου, και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1990-1993.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. ΙΒ', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1975
Richard Clogg, Συνοπτική ιστορία της Ελλάδας 1770-2000, μτφρ. Λύδια Παπαδάκη, Μαρία Μαυρομμάτη, εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 2003
Θάνος Βερέμης & Γιάννης Κολιόπουλος, Ελλάς, η σύγχρονη συνέχεια. Από το 1821 μέχρι σήμερα, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2006Cavendish, Marshall (2009). World and Its Peoples. Marshall Cavendish. p. 1478. ISBN 0-7614-7902-3. The klephts were descendants of Greeks who fled into the mountains to avoid the Turks in the fifteenth century and who remained active as brigands into the nineteenth century.
John S. Koliopoulos, Brigands with a Cause - Brigandage and Irredentism in Modern Greece 1821-1912, Clarendon Press Oxford (1987), p. 67.
Orlando Figes, The Crimean War(2010 pp 32-40, 139
Spencer C. Tucker (2009). A Global Chronology of Conflict. ABC-CLIO. p. 1210.
Candan Badem (2010). "The" Ottoman Crimean War: (1853 - 1856). BRILL. p. 183.
CIA - The World Factbook
a b Clogg, Richard. A Concise history of Greece.
EU members - Chronology - Ministère des Affaires étrangères
PM Simitis resigns as PASOK president, initiates election of new party leader
George Matlock (16 February 2010). "Peripheral euro zone government bond spreads widen". Reuters. Retrieved 28 April 2010.
"Acropolis now". The Economist. 29 April 2010. Retrieved 22 June 2011.
"Greek/German bond yield spread more than 1,000 bps". Financialmirror.com. 28 April 2010. Retrieved 5 May 2010.[dead link]
"Gilt yields rise amid UK debt concerns". Financial Times. 18 February 2010. Retrieved 15 April 2011.
https://el.wikipedia.org
"Samaras tries to form Greek coalition". Rthk.hk. Retrieved 14 May 2012.
Petrakis, Maria. "Greek Government Mandate to Pass to Syriza as Samaras Fails". Bloomberg. Retrieved 14 May 2012.
"Antonis Samaras". BBC News. 20 June 2012. Retrieved 20 June 2012.
Χρήστος Χατζηιωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, 5 τόμοι, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα 2002-2006