Οι «πολύχρυσες» Μυκήνες του Ομήρου βρίσκονται ανάμεσα σε δύο κωνικούς λόφους. Σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκαν από τον Περσέα και η δυναστεία του κράτησε τρεις γενιές. Έπειτα κυριάρχησαν οι Ατρείδες στην διάρκεια των οποίων κατασκευάστηκαν και τα περισσότερα μνημεία. Τον 12ο αι. π.Χ. άρχισαν να παρακμάζουν. Ακολούθησε η κατάληψη αρχικά από τους Δωριείς και στη συνέχεια από τους Αργείους (468π.Χ.). Το 2ο αι. μ.Χ. οι Μυκήνες ήταν πια ερειπωμένες. Ο επισκέπτης προσερχόμενος στο χώρο θα θαυμάσει την «Πύλη των Λεόντων», τα «κυκλώπεια τείχη», το «παλάτι των Ατρειδών», τους Ταφικούς Κύκλους Α’ και Β’, τον περίφημο «Θησαυρό του Ατρέα», τον «τάφο της Κλυταιμνήστρας» και πολλά άλλα κατασκευαστικά έργα που θα τον ταξιδέψουν σε μυθικές κι ένδοξες εποχές.
10 χλμ έξω απ’ το Άργος, στο δρόμο προς Κόρινθο από την παλαιά εθνική οδό, φωλιασμένη σ’ ένα βραχώδες ύψωμα ανάμεσα σε δύο ψηλούς κωνικούς λόφους, τον Προφήτη Ηλία και τη Σάρα, σε θέση στρατηγικής σημασίας, δεσπόζει η «ευρυάγυια και πολύχρυση» Ακρόπολη των Μυκηνών.
Οι Μυκήνες σύμφωνα με τη μυθολογία ιδρύθηκαν από τον Περσέα, γιο του Δία και της
Δανάης. Η δυναστεία των Περσειδών συνεχίστηκε με τον Ηλεκτρύονα, το Σθένελο, γιο του
Περσέα κι έπειτα τον Ευρυσθέα, που σκοτώθηκε σε εκστρατεία. Έπειτα ο τόπος
καταλήφθηκε από τους απογόνους του Πέλοπα, Ατρέα και Θυέστη. Εδώ ο γιος του Ατρέα, ο
Αγαμέμνονας ένωσε κάτω απ’ το ξίφος του όλους τους Έλληνες που λεηλάτησαν την Τροία
κι έκανε τις Μυκήνες γνωστές σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Από τη δόξα και τα πάθη της γενιάς
του εμπνεύστηκαν οι τραγικοί ποιητές. Το μεγαλείο των Μυκηνών κράτησε ως το 1100 π.Χ.
οπότε και οι Δωριείς κατέλαβαν την Πελοπόννησο. Στους επόμενους αιώνες η καταστροφή
συνεχίστηκε και το 468 π.Χ. οι Αργείοι κατέλαβαν την ακρόπολη. Το 150 μ.Χ. πιθανώς
ερημώθηκε τελείως.
Για αιώνες πολλούς η ένδοξη αυτή γη κατοικούσε μόνο στη φαντασία των εραστών της
ποίησης. Όμως το 1876 ο Ερρίκος Σλήμαν με «πυξίδα» του τα έπη του Ομήρου πάτησε αυτά
τα ιστορικά χώματα και έφερε στο φως τα παλάτια των Ατρειδών και το λαμπρό μυκηναϊκό
πολιτισμό που δέσποζε στον ελλαδικό χώρο την περίοδο 1600-1100 π.Χ.. Τα περισσότερα
μνημεία που ανακαλύφθηκαν ανήκουν στην εποχή ακμής του χώρου, την Ύστερη Εποχή του
Χαλκού μεταξύ 1350-1200 π.Χ.. Ο τόπος όμως πρωτοκατοικήθηκε τη Μεσολιθική εποχή.
Σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος φιλοξενεί σειρά εντυπωσιακών κατασκευών που
προκαλούν δέος με το μέγεθος και την κομψότητά τους. Ο επισκέπτης ακολουθώντας τα
βήματα των Ατρειδών θα θαυμάσει την «Πύλη των Λεόντων» με το τεράστιο ανάγλυφο του
υπέρθυρου που δείχνει δύο όρθια λιοντάρια αντιμέτωπα να πατούν πάνω σ’ αμφίκοιλους
βωμούς και να τα χωρίζει ένας μινωικός κίονας και γύρω απ’ αυτήν τα επιβλητικά
«κυκλώπεια τείχη». Στον κυρίως χώρο δεσπόζουν η καλοδιατηρημένη βασιλική αυλή, το
κυρίως ανάκτορο «παλάτι των Ατρειδών» και μια σειρά από κτιριακές εγκαταστάσεις που
θεωρούνται αρχοντικές οικίες. Τα αρχαιολογικά ευρήματα σ’ αυτούς τους χώρους
αποδεικνύουν τη στενή σχέση της Μινωικής και της Μυκηναϊκής τέχνης καθώς βρέθηκαν
πλήθος τοιχογραφιών και ψηφιδωτών διακόσμων που μας γυρνούν σε προγενέστερη
κρητομινωϊκή τεχνοτροπία. Σε κοντινή απόσταση βρίσκονται απομεινάρια του Ταφικού
Κύκλου Α’ και λίγο πιο πέρα, έξω απ’ τα τείχη, δυτικά της Πύλης των Λεόντων, ο Ταφικός
Κύκλος Β’ με τους 24 συνολικά τάφους εκ των οποίων οι 14 είναι βασιλικοί. Δεσπόζουσα
θέση έχει και η Υπόγεια δεξαμενή αλλά και η Βόρεια Πύλη. Διάσπαρτα στο γύρω χώρο και
σε κοντινή απόσταση βρίσκεται ο επιβλητικός «Θησαυρός του Ατρέα» που μέσα σ’ αυτόν
βρέθηκαν χρυσά αντικείμενα και η φημισμένη «μάσκα του Ατρέα», χρυσό εκμαγείο
ανδρικού προσώπου. Σε μικρή απόσταση βρίσκεται ο αυστηρός και απέριττος «τάφος της
Κλυταιμνήστρας» καθώς και ο τάφος του Αιγίσθου.
Όλα αυτά και μια πληθώρα άλλων κατασκευαστικών έργων ολοκληρώνουν την
περιδιάβαση στον τόπο που κάποτε πάτησαν του Ομήρου οι «κάλλιστοι των ανδρών».
10 χλμ έξω απ’ το Άργος, στο δρόμο προς Κόρινθο από την παλαιά εθνική οδό, φωλιασμένη σ’ ένα βραχώδες ύψωμα ανάμεσα σε δύο ψηλούς κωνικούς λόφους, τον Προφήτη Ηλία και τη Σάρα, σε θέση στρατηγικής σημασίας, δεσπόζει η «ευρυάγυια και πολύχρυση» Ακρόπολη των Μυκηνών.
Ιστορία
Οι «Πολύχρυσες Μυκήνες», το βασίλειο του μυθικού Αγαμέμνονα, που πρώτος
ύμνησε ο Όμηρος στα έπη του, είναι το σημαντικότερο και πλουσιότερο
ανακτορικό κέντρο της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στην Ελλάδα. Το όνομά
τους έχει δοθεί σε έναν από τους λαμπρότερους πολιτισμούς της ελληνικής
προϊστορίας, το μυκηναϊκό, και οι μύθοι που συνδέονται με την ιστορία
τους διαπέρασαν τους αιώνες με τα ομηρικά έπη και τις μεγάλες τραγωδίες
της κλασικής εποχής, ενώ ενέπνευσαν και συνεχίζουν να εμπνέουν
παγκοσμίως την πνευματική δημιουργία και την τέχνη. Η μυθική παράδοση
φέρει ως ιδρυτή των Μυκηνών τον Περσέα, γιο του Δία και της Δανάης, της
κόρης του Ακρισίου, του βασιλιά του Άργους, απόγονου του Δαναού. Ο
Παυσανίας (2.16.3) αναφέρει ότι ο Περσέας ονόμασε τη νέα πόλη Μυκήνες
είτε επειδή εκεί έπεσε ο μύκης του ξίφους του είτε επειδή εκεί
αποκαλύφθηκε μία πηγή με άφθονο νερό, η Περσεία πηγή, κάτω από τη ρίζα
ενός «μύκητος», δηλαδή ενός μανιταριού. Σύμφωνα με το μύθο, οι απόγονοι
του Περσέα βασίλεψαν στις Μυκήνες για τρεις γενιές, με τελευταίο τον
Ευρυσθέα, που σκοτώθηκε χωρίς να αφήσει απογόνους, και έτσι οι κάτοικοι
των Μυκηνών επέλεξαν ως βασιλιά τους τον Ατρέα, γιο του Πέλοπα και
πατέρα του Αγαμέμνονα και του Μενέλαου.
Μετά την κατάρρευση του ανακτορικού συστήματος και τη διάλυση της
«Μυκηναϊκής Κοινής», ο λόφος παρέμεινε πενιχρά κατοικημένος ως την
κλασική περίοδο. Στο διάστημα αυτό δημιουργήθηκαν στην περιοχή τοπικές
ηρωικές λατρείες, που οφείλονταν στη φήμη των Μυκηνών, που τα ομηρικά
έπη μετέφεραν σε όλο τον ελληνικό κόσμο, ενώ στην κορυφή του λόφου
ιδρύθηκε ένας αρχαϊκός ναός αφιερωμένος στην Ήρα ή στην Αθηνά. Το 468
π.Χ., μετά τους μηδικούς πολέμους στους οποίους συμμετείχε η πόλη, το
Άργος την κατέκτησε και κατεδάφισε τμήματα της οχύρωσής της. Αργότερα,
κατά την ελληνιστική περίοδο, οι Αργίτες ίδρυσαν στο λόφο μία «κώμη»,
επισκευάζοντας τα προϊστορικά τείχη και τον αρχαϊκό ναό και κτίζοντας
ένα μικρό θέατρο πάνω από το δρόμο του θολωτού τάφου της Κλυταιμνήστρας.
Τους επόμενους αιώνες η κωμόπολη παρέμεινε σχεδόν εγκαταλελειμμένη και
ήταν ήδη ερειπωμένη όταν την επισκέφθηκε ο Παυσανίας το 2ο αι. μ.Χ.
Τα κυκλώπεια τείχη της μυκηναϊκής ακρόπολης, όμως, παρέμεναν ορατά στο πέρασμα των αιώνων και αποτέλεσαν πόλο έλξης πολλών περιηγητών και αρχαιοφίλων, που δεν δίστασαν να λεηλατήσουν το χώρο κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, επωφλούμενοι από την αδιαφορία και τη φιλαργυρία των Τούρκων. Το 1837, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι Μυκήνες τέθηκαν υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, η οποία μέχρι σήμερα πραγματοποιεί έρευνες στο χώρο. Το 1941 ο αντιπρόσωπός της, Κ. Πιττάκης, καθάρισε την Πύλη των Λεόντων και το 1876 ο Ερρίκος Σλήμαν, ύστερα από μικρές δοκιμαστικές τομές το 1874, ξεκίνησε τη μεγάλη του ανασκαφή, που αποκάλυψε τους πέντε τάφους του Ταφικού Κύκλου Α, υπό την επίβλεψη του Π. Σταματάκη, ο οποίος συνέχισε τις εργασίες το διάστημα 1876-1877, αποκαλύπτοντας και τον έκτο τάφο. Στη συνέχεια, ανασκαφές στα ανάκτορα και στα νεκροταφεία πραγματοποίησαν οι Χ. Τσούντας (1884-1902), Δ. Ευαγγελίδης (1909), G. Rosenwaldt (1911), Α. Κεραμόπουλος (1917), και A.J.B. Wace (1920-1923, 1939, 1950-1957). Παράλληλα, οι Ι. Παπαδημητρίου και Γ. Μυλωνάς της Αρχαιολογικής Εταιρείας ανέσκαψαν τον Ταφικό Κύκλο Β και οικίες, κατά τα έτη 1952-1955, ενώ ο Γ. Μυλωνάς μαζί με το Ν. Βερδελή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ανέσκαψαν τμήματα του οικισμού. Οι ανασκαφές της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής, υπό την επίβλεψη του λόρδου W. Taylour αποκάλυψαν το θρησκευτικό κέντρο, ενώ έρευνες συνεχίσθηκαν και από την Αρχαιολογική Εταιρεία με το Γ. Μυλωνά και το Σπ. Ιακωβίδη το 1959 και 1969-1974. Αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν το 1950-1955 από τον Α. Ορλάνδο και τον Ε. Στίκα στο θολωτό τάφο της Κλυταιμνήστρας, στο ανάκτορο, στο χώρο γύρω από την Πύλη των Λεόντων και στον Ταφικό Κύκλο Β. Από το 1998 βρίσκεται σε εξέλιξη το έργο «Συντήρηση-Στερέωση-Ανάδειξη των Μνημείων της Ακροπόλεως Μυκηνών και του Ευρύτερου Περιβάλλοντος Χώρου», το οποίο ανέλαβε αρχικά η Ομάδα Εργασίας Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου και στη συνέχεια η Επιτροπή Μυκηνών, που δημιουργήθηκε το 1999 από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Οι Μυκήνες ιδρύθηκαν ανάμεσα σε δύο ψηλούς κωνικούς λόφους, τον Προφήτη
Ηλία (805 μ.) και τη Σάρα (660 μ.), πάνω σε χαμηλό ύψωμα που δέσποζε
στην αργολική πεδιάδα και είχε τον έλεγχο των οδικών και θαλάσσιων
επικοινωνιών. Η παλαιότερη ανθρώπινη δραστηριότητα στο χώρο
τεκμηριώνεται από ελάχιστα κατάλοιπα λόγω των μεταγενέστερων οικοδομικών
φάσεων και χρονολογείται στην 7η χιλιετία π.Χ., κατά τη νεολιθική
εποχή. Η κατοίκηση ήταν συνεχής έως και τους ιστορικούς χρόνους, τα
περισσότερα όμως μνημεία, που είναι ορατά σήμερα, ανήκουν στην εποχή
ακμής του χώρου, την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, μεταξύ του 1350 και του
1200 π.Χ. Στις αρχές της 2ης χιλιετίας υπήρχε ένας μικρός οικισμός πάνω
στο λόφο καθώς και ένα νεκροταφείο στη νοτιοδυτική του πλευρά, με απλές
ταφές σε λάκκους. Γύρω στο 1700 π.Χ. εμφανίσθηκαν ηγεμονικές και
αριστοκρατικές οικογένειες, όπως διαπιστώνεται από τη χρήση μνημειωδών
τάφων, πλούσια κτερισμένων και περικλεισμένων σε λίθινο περίβολο, που
ονομάσθηκε Ταφικός Κύκλος Β. Η εξέλιξη αυτή συνεχίσθηκε στην αρχή της
μυκηναϊκής περιόδου, γύρω στο 1600 π.Χ., οπότε οικοδομήθηκε ένα μεγάλο
κεντρικό κτήριο στην κορυφή του λόφου, ένας δεύτερος λίθινος περίβολος, ο
Ταφικός Κύκλος Α, καθώς και οι πρώτοι θολωτοί τάφοι. Όπως αποδεικνύουν
τα ευρήματα, οι ηγεμόνες των Μυκηνών ήταν ισχυροί και συμμετείχαν σε ένα
πολύπλοκο δίκτυο εμπορικών συναλλαγών με τις χώρες της Μεσογείου.
Η ανοικοδόμηση των ανακτόρων, που είναι ορατά σήμερα, άρχισε γύρω στο
1350 π.Χ., στην Υστεροελλαδική ΙΙΙΑ2 περίοδο. Τότε ξεκίνησε και η
οχύρωση της ακρόπολης, στην οποία διακρίνονται τρεις φάσεις. Ο πρώτος
περίβολος κτίσθηκε με το κυκλώπειο σύστημα επάνω στο βράχο. Εκατό χρόνια
αργότερα, στην ΥΕ ΙΙΙΒ1 περίοδο, η οχύρωση μετακινήθηκε προς τα δυτικά
και νότια και κτίσθηκε η Πύλη των Λεόντων, η μνημειακή είσοδος με τον
προμαχώνα της. Στον τειχισμένο χώρο εντάχθηκαν το θρησκευτικό κέντρο και
ο Ταφικός Κύκλος Α, που διαμορφώθηκε σε χώρο προγονολατρείας, με την
ανύψωση του αρχικού επιπέδου του. Τότε είναι πιθανό ότι οικοδομήθηκε και
ο θολωτός τάφος γνωστός ως «θησαυρός του Ατρέα», με τα τεράστια
υπέρθυρα και την ψηλή κυψελοειδή θόλο. Γύρω στο 1200 π.Χ., στην ΥΕ
ΙΙΙΒ-Γ περίοδο, μετά από εκτεταμένη καταστροφή, πιθανόν από σεισμό,
κατασκευάσθηκε η επέκταση των τειχών προς τα βορειοανατολικά του λόφου
ώστε να ενταχθεί στον τειχισμένο χώρο η υπόγεια κρήνη. Αλλεπάλληλες
καταστροφές συνοδευόμενες από πυρκαγιές οδήγησαν στην οριστική
εγκατάλειψη του χώρου γύρω στο 1100 π.Χ.
Τα κυκλώπεια τείχη της μυκηναϊκής ακρόπολης, όμως, παρέμεναν ορατά στο πέρασμα των αιώνων και αποτέλεσαν πόλο έλξης πολλών περιηγητών και αρχαιοφίλων, που δεν δίστασαν να λεηλατήσουν το χώρο κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, επωφλούμενοι από την αδιαφορία και τη φιλαργυρία των Τούρκων. Το 1837, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι Μυκήνες τέθηκαν υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, η οποία μέχρι σήμερα πραγματοποιεί έρευνες στο χώρο. Το 1941 ο αντιπρόσωπός της, Κ. Πιττάκης, καθάρισε την Πύλη των Λεόντων και το 1876 ο Ερρίκος Σλήμαν, ύστερα από μικρές δοκιμαστικές τομές το 1874, ξεκίνησε τη μεγάλη του ανασκαφή, που αποκάλυψε τους πέντε τάφους του Ταφικού Κύκλου Α, υπό την επίβλεψη του Π. Σταματάκη, ο οποίος συνέχισε τις εργασίες το διάστημα 1876-1877, αποκαλύπτοντας και τον έκτο τάφο. Στη συνέχεια, ανασκαφές στα ανάκτορα και στα νεκροταφεία πραγματοποίησαν οι Χ. Τσούντας (1884-1902), Δ. Ευαγγελίδης (1909), G. Rosenwaldt (1911), Α. Κεραμόπουλος (1917), και A.J.B. Wace (1920-1923, 1939, 1950-1957). Παράλληλα, οι Ι. Παπαδημητρίου και Γ. Μυλωνάς της Αρχαιολογικής Εταιρείας ανέσκαψαν τον Ταφικό Κύκλο Β και οικίες, κατά τα έτη 1952-1955, ενώ ο Γ. Μυλωνάς μαζί με το Ν. Βερδελή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ανέσκαψαν τμήματα του οικισμού. Οι ανασκαφές της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής, υπό την επίβλεψη του λόρδου W. Taylour αποκάλυψαν το θρησκευτικό κέντρο, ενώ έρευνες συνεχίσθηκαν και από την Αρχαιολογική Εταιρεία με το Γ. Μυλωνά και το Σπ. Ιακωβίδη το 1959 και 1969-1974. Αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν το 1950-1955 από τον Α. Ορλάνδο και τον Ε. Στίκα στο θολωτό τάφο της Κλυταιμνήστρας, στο ανάκτορο, στο χώρο γύρω από την Πύλη των Λεόντων και στον Ταφικό Κύκλο Β. Από το 1998 βρίσκεται σε εξέλιξη το έργο «Συντήρηση-Στερέωση-Ανάδειξη των Μνημείων της Ακροπόλεως Μυκηνών και του Ευρύτερου Περιβάλλοντος Χώρου», το οποίο ανέλαβε αρχικά η Ομάδα Εργασίας Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου και στη συνέχεια η Επιτροπή Μυκηνών, που δημιουργήθηκε το 1999 από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Περιγραφή
Ο αρχαιολογικός χώρος των Μυκηνών περιλαμβάνει την τειχισμένη ακρόπολη
στην κορυφή του υψώματος, καθώς και διάσπαρτα ταφικά και οικιστικά
συγκροτήματα έξω από αυτήν, κυρίως στα δυτικά και νοτιοδυτικά. Τα
περισσότερα από τα μνημεία, που είναι σήμερα ορατά, χρονολογούνται στην
περίοδο της μεγάλης ακμής του ανακτορικού κέντρου, από το 1350 έως το
1200 π.Χ.
Η ακρόπολη έχει κάτοψη σχεδόν τριγωνική και είναι οχυρωμένη με τα λεγόμενα κυκλώπεια τείχη. Η κύρια είσοδός της, στη βορειοδυτική γωνία των τειχών, είναι η περίφημη Πύλη των Λεόντων, σύμβολο εξουσίας και δύναμης των Μυκηναίων ηγεμόνων. Το ανάγλυφο που έδωσε στην πύλη το όνομά της, παριστάνει δύο συμμετρικά αντιμέτωπα λιοντάρια και είναι λαξευμένο σε μία πλάκα τοποθετημένη στο «ανακουφιστικό τρίγωνο», χαρακτηριστικό στοιχείο της μνημειακής μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής. Δεξιά από την Πύλη των Λεόντων υπάρχουν τα κατάλοιπα κτηρίου, που ονομάσθηκε Σιταποθήκη, επειδή στα υπόγειά του βρέθηκε απανθρακωμένο σιτάρι. Προχωρώντας κατά μήκος του δυτικού σκέλους του τείχους ο επισκέπτης συναντά πρώτα τον Ταφικό Κύκλο Α, που περικλείει τους έξι μεγάλους λακκοειδείς τάφους, στους οποίους βρέθηκαν πολλά χρυσά αντικείμενα και άλλα πολύτιμα έργα τέχνης. Ακολουθεί μία σειρά κτηρίων, που πιθανότατα ήταν κατοικίες αξιωματούχων: η Οικία του Κρατήρα των Πολεμιστών, το Κτήριο της Αναβάθρας, η Νότια Οικία και η Οικία της Ακρόπολης. Το θρησκευτικό κέντρο, που αναπτύσσεται κατά μήκος του νότιου σκέλους του τείχους, περιλαμβάνει κτηριακά συγκροτήματα λατρευτικού χαρακτήρα, όπως το Ιερό των Ειδώλων, το Κτήριο των Τοιχογραφιών, την Οικία Τσούντα και την Οικία του Αρχιερέως. Ένα κλιμακοστάσιο και μία μεγάλη πομπική οδός συνέδεαν τα ιερά αυτά με το ανάκτορο.
Το ανάκτορο, σύμβολο της δύναμης των Μυκηναίων βασιλέων, δεσπόζει στο ψηλότερο σημείο της ακρόπολης. Είναι κτισμένο σε τεχνητά άνδηρα και η κύρια πρόσβαση σε αυτό γινόταν με μία μεγάλη ανάβαθρα, που ξεκινούσε από την Πύλη των Λεόντων. Τα επίσημα διαμερίσματα του ανακτόρου περιλαμβάνουν τη μεγάλη αυλή, τον ξενώνα και τον πυρήνα του συγκροτήματος, το μυκηναϊκό μέγαρο, το οποίο αποτελείται από τρία μέρη: την αίθουσα, τον πρόδομο και το δόμο, όπου βρισκόταν ο θρόνος του ηγεμόνα και μία κεντρική εστία ανάμεσα σε τέσσερις κίονες. Στο ανακτορικό συγκρότημα περιλαμβάνονται και άλλα κτήρια, που σχετίζονται με το μονοπωλιακό σύστημα διοίκησης των Μυκηναίων, κυρίως χώροι αποθήκευσης και παραγωγής, τα βασιλικά εργαστήρια, χώροι λατρείας και κατοικίες, που πρέπει να ανήκαν σε αξιωματούχους.
Στο βορειοανατολικό άκρο του τειχισμένου χώρου βρίσκεται η είσοδος της υπόγειας κρήνης, που κτίσθηκε κατά την τρίτη οικοδομική φάση της οχύρωσης για να εξασφαλισθεί η πρόσβαση προς το νερό από την ακρόπολη σε περίπτωση πολιορκίας. Μία σύριγγα στεγασμένη κατά τον εκφορικό τρόπο οδηγεί σε δεξαμενή 18 μ. βαθύτερα, η οποία βρίσκεται έξω από τα τείχη και κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Σε μικρή απόσταση προς τα δυτικά της εισόδου προς τη δεξαμενή, βρίσκεται η δεύτερη πύλη του τείχους, η λεγόμενη Βόρεια Πύλη, που είναι ίδιας κατασκευής με την Πύλη των Λεόντων, αλλά μικρότερη.
Έξω από τα τείχη της ακρόπολης, δυτικά της Πύλης των Λεόντων, βρίσκεται ο Ταφικός Κύκλος Β, που περικλείει 14 λακκοειδείς τάφους. Στην ίδια περιοχή σώζονται τέσσερις θολωτοί τάφοι, από τους εννέα τάφους αυτού του τύπου που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα στις Μυκήνες, στους οποίους αντιπροσωπεύονται τα στάδια της εξέλιξης του τύπου. Πρόκειται για τον Τάφο των Λεόντων, τον Τάφο του Αιγίσθου, τον Τάφο της Κλυταιμνήστρας και, λίγο νοτιότερα, τον περίφημο «Θησαυρό του Ατρέα», το τελειότερο παράδειγμα αυτού του τύπου, με τα τεράστια υπέρθυρα, το επιβλητικό ύψος της κυψελοειδούς θόλου και την πλούσια διακοσμημένη πρόσοψή του.
Περίπου 50 μ. νότια του Ταφικού Κύκλου Β και δίπλα στο σύγχρονο δρόμο σώζονται τα λείψανα συγκροτήματος τεσσάρων κτηρίων, που ονομάσθηκαν Οικία των Ασπίδων, Οικία του Λαδεμπόρου, Οικία των Σφιγγών και Δυτική Οικία. Όπως υποδηλώνουν οι ενεπίγραφες πήλινες πινακίδες που βρέθηκαν στην Οικία του Λαδεμπόρου και αναφέρονται στο προσωπικό, σε λάδι και σε μυρωδικά, πρόκειται για εργαστήριο παραγωγής αρωμάτων και αρωματικού λαδιού, προϊόντων εξαγωγής των Μυκηναίων. Στην περιοχή γύρω από την ακρόπολη διατηρούνται ακόμη ίχνη του πολύ ανεπτυγμένου οδικού δικτύου, που συνέδεε τις Μυκήνες με άλλα μεγάλα κέντρα της περιοχής. Από αυτό το δίκτυο σώζεται ένας δρόμος με γέφυρα, κοντά στο νεκροταφείο του σημερινού χωριού, ενώ σε ένα δεύτερο δρόμο, που ακολουθούσε την πορεία του βόρειου τείχους, διακρίνονται ακόμη οι αυλακώσεις από τους τροχούς των αρμάτων επάνω στο βράχο.
Η ακρόπολη έχει κάτοψη σχεδόν τριγωνική και είναι οχυρωμένη με τα λεγόμενα κυκλώπεια τείχη. Η κύρια είσοδός της, στη βορειοδυτική γωνία των τειχών, είναι η περίφημη Πύλη των Λεόντων, σύμβολο εξουσίας και δύναμης των Μυκηναίων ηγεμόνων. Το ανάγλυφο που έδωσε στην πύλη το όνομά της, παριστάνει δύο συμμετρικά αντιμέτωπα λιοντάρια και είναι λαξευμένο σε μία πλάκα τοποθετημένη στο «ανακουφιστικό τρίγωνο», χαρακτηριστικό στοιχείο της μνημειακής μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής. Δεξιά από την Πύλη των Λεόντων υπάρχουν τα κατάλοιπα κτηρίου, που ονομάσθηκε Σιταποθήκη, επειδή στα υπόγειά του βρέθηκε απανθρακωμένο σιτάρι. Προχωρώντας κατά μήκος του δυτικού σκέλους του τείχους ο επισκέπτης συναντά πρώτα τον Ταφικό Κύκλο Α, που περικλείει τους έξι μεγάλους λακκοειδείς τάφους, στους οποίους βρέθηκαν πολλά χρυσά αντικείμενα και άλλα πολύτιμα έργα τέχνης. Ακολουθεί μία σειρά κτηρίων, που πιθανότατα ήταν κατοικίες αξιωματούχων: η Οικία του Κρατήρα των Πολεμιστών, το Κτήριο της Αναβάθρας, η Νότια Οικία και η Οικία της Ακρόπολης. Το θρησκευτικό κέντρο, που αναπτύσσεται κατά μήκος του νότιου σκέλους του τείχους, περιλαμβάνει κτηριακά συγκροτήματα λατρευτικού χαρακτήρα, όπως το Ιερό των Ειδώλων, το Κτήριο των Τοιχογραφιών, την Οικία Τσούντα και την Οικία του Αρχιερέως. Ένα κλιμακοστάσιο και μία μεγάλη πομπική οδός συνέδεαν τα ιερά αυτά με το ανάκτορο.
Το ανάκτορο, σύμβολο της δύναμης των Μυκηναίων βασιλέων, δεσπόζει στο ψηλότερο σημείο της ακρόπολης. Είναι κτισμένο σε τεχνητά άνδηρα και η κύρια πρόσβαση σε αυτό γινόταν με μία μεγάλη ανάβαθρα, που ξεκινούσε από την Πύλη των Λεόντων. Τα επίσημα διαμερίσματα του ανακτόρου περιλαμβάνουν τη μεγάλη αυλή, τον ξενώνα και τον πυρήνα του συγκροτήματος, το μυκηναϊκό μέγαρο, το οποίο αποτελείται από τρία μέρη: την αίθουσα, τον πρόδομο και το δόμο, όπου βρισκόταν ο θρόνος του ηγεμόνα και μία κεντρική εστία ανάμεσα σε τέσσερις κίονες. Στο ανακτορικό συγκρότημα περιλαμβάνονται και άλλα κτήρια, που σχετίζονται με το μονοπωλιακό σύστημα διοίκησης των Μυκηναίων, κυρίως χώροι αποθήκευσης και παραγωγής, τα βασιλικά εργαστήρια, χώροι λατρείας και κατοικίες, που πρέπει να ανήκαν σε αξιωματούχους.
Στο βορειοανατολικό άκρο του τειχισμένου χώρου βρίσκεται η είσοδος της υπόγειας κρήνης, που κτίσθηκε κατά την τρίτη οικοδομική φάση της οχύρωσης για να εξασφαλισθεί η πρόσβαση προς το νερό από την ακρόπολη σε περίπτωση πολιορκίας. Μία σύριγγα στεγασμένη κατά τον εκφορικό τρόπο οδηγεί σε δεξαμενή 18 μ. βαθύτερα, η οποία βρίσκεται έξω από τα τείχη και κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Σε μικρή απόσταση προς τα δυτικά της εισόδου προς τη δεξαμενή, βρίσκεται η δεύτερη πύλη του τείχους, η λεγόμενη Βόρεια Πύλη, που είναι ίδιας κατασκευής με την Πύλη των Λεόντων, αλλά μικρότερη.
Έξω από τα τείχη της ακρόπολης, δυτικά της Πύλης των Λεόντων, βρίσκεται ο Ταφικός Κύκλος Β, που περικλείει 14 λακκοειδείς τάφους. Στην ίδια περιοχή σώζονται τέσσερις θολωτοί τάφοι, από τους εννέα τάφους αυτού του τύπου που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα στις Μυκήνες, στους οποίους αντιπροσωπεύονται τα στάδια της εξέλιξης του τύπου. Πρόκειται για τον Τάφο των Λεόντων, τον Τάφο του Αιγίσθου, τον Τάφο της Κλυταιμνήστρας και, λίγο νοτιότερα, τον περίφημο «Θησαυρό του Ατρέα», το τελειότερο παράδειγμα αυτού του τύπου, με τα τεράστια υπέρθυρα, το επιβλητικό ύψος της κυψελοειδούς θόλου και την πλούσια διακοσμημένη πρόσοψή του.
Περίπου 50 μ. νότια του Ταφικού Κύκλου Β και δίπλα στο σύγχρονο δρόμο σώζονται τα λείψανα συγκροτήματος τεσσάρων κτηρίων, που ονομάσθηκαν Οικία των Ασπίδων, Οικία του Λαδεμπόρου, Οικία των Σφιγγών και Δυτική Οικία. Όπως υποδηλώνουν οι ενεπίγραφες πήλινες πινακίδες που βρέθηκαν στην Οικία του Λαδεμπόρου και αναφέρονται στο προσωπικό, σε λάδι και σε μυρωδικά, πρόκειται για εργαστήριο παραγωγής αρωμάτων και αρωματικού λαδιού, προϊόντων εξαγωγής των Μυκηναίων. Στην περιοχή γύρω από την ακρόπολη διατηρούνται ακόμη ίχνη του πολύ ανεπτυγμένου οδικού δικτύου, που συνέδεε τις Μυκήνες με άλλα μεγάλα κέντρα της περιοχής. Από αυτό το δίκτυο σώζεται ένας δρόμος με γέφυρα, κοντά στο νεκροταφείο του σημερινού χωριού, ενώ σε ένα δεύτερο δρόμο, που ακολουθούσε την πορεία του βόρειου τείχους, διακρίνονται ακόμη οι αυλακώσεις από τους τροχούς των αρμάτων επάνω στο βράχο.
Μνημεία
Θολωτός τάφος του Ατρέως
Ο θολωτός τάφος του Ατρέως δέσποζε στη δυτική πλαγιά της ράχης της
Παναγίτσας, στα νοτιοδυτικά της ακρόπολης των Μυκηνών και επάνω στον
οδικό άξονα, που συνέδεε τις Μυκήνες με το Ηραίο του Άργους. Πρόκειται
για έναν από τους μεγαλύτερους και τελειότερους μυκηναϊκούς θολωτούς
τάφους και τον πιο εντυπωσιακό από τους εννέα, που συνολικά έχουν βρεθεί
στις Μυκήνες. Χρονολογείται μεταξύ του 1350 και του 1250 π.Χ. και
θεωρείται ως ένα από τα ωριμότερα δείγματα του τύπου. Είναι βέβαιο ότι
χρησιμοποιήθηκε για την ταφή κάποιου σημαντικού μέλους της βασιλικής
οικογένειας των Μυκηνών. Ήδη από την εποχή του περιηγητή Παυσανία (2ος
αι. μ.Χ.) οι κάτοικοι της περιοχής γνώριζαν το μνημείο ως «θησαυρό»,
δηλαδή ως θησαυροφυλάκιο του ιδρυτή της μυθικής μυκηναϊκής ακρόπολης,
του Ατρέως. Μέχρι σήμερα ο τάφος είναι γνωστός και ως «θησαυρός του
Ατρέως» ή «τάφος του Αγαμέμνονα».
Υπόγεια Δεξαμενή
Η σημασία του χώρου
είναι υψηλή και αγγίζει τα όρια της μοναδικότητας στην προϊστορική
εποχή. Η είσοδος της υπόγειας δεξαμενής, βρίσκεται μέσα στην τειχισμένη
πόλη των Μυκηνών, στη βορειοανατολική γωνία και προς το βόρειο κυκλώπειο
τείχος. Χρονολογείται στα τέλη του 13ου αι. π.Χ., οπότε και έγινε η
τελευταία βαθμιαία ανάπτυξη του περιβόλου των Μυκηνών με σκοπό να τη
συμπεριλάβει.
Η υπόγεια δεξαμενή κατασκευάστηκε εντός των τειχών της Μυκηναϊκής ακρόπολης για να παρέχει νερό στους κατοίκους, όταν αυτοί βρισκόντουσαν σε κατάσταση πολιορκίας. Το νερό προερχόταν, κυρίως, από μια πηγή ζωτικής σημασίας, την Περσεία, που από τα προϊστορικά χρόνια έως και στις μέρες μας αναβρύζει ακόμη και υδροδοτεί το σύγχρονο χωριό. Οι σύγχρονοι μελετητές την τοποθετούν με ακρίβεια στα 360 μ. μακριά από την ακρόπολη. Είναι σε πλεονεκτική θέση, 13 μ. ψηλότερα από την κορυφή της Ακρόπολης και μπορούμε να τη θεωρήσουμε από τα Μυκηναϊκά χρόνια σαν το κεντρικό υδραγωγείο της πόλης.
Η υπόγεια δεξαμενή κατασκευάστηκε εντός των τειχών της Μυκηναϊκής ακρόπολης για να παρέχει νερό στους κατοίκους, όταν αυτοί βρισκόντουσαν σε κατάσταση πολιορκίας. Το νερό προερχόταν, κυρίως, από μια πηγή ζωτικής σημασίας, την Περσεία, που από τα προϊστορικά χρόνια έως και στις μέρες μας αναβρύζει ακόμη και υδροδοτεί το σύγχρονο χωριό. Οι σύγχρονοι μελετητές την τοποθετούν με ακρίβεια στα 360 μ. μακριά από την ακρόπολη. Είναι σε πλεονεκτική θέση, 13 μ. ψηλότερα από την κορυφή της Ακρόπολης και μπορούμε να τη θεωρήσουμε από τα Μυκηναϊκά χρόνια σαν το κεντρικό υδραγωγείο της πόλης.
Θρησκευτικό κέντρο Μυκηνών
Στο ΝΔ τμήμα της ακρόπολης βρίσκεται το θρησκευτικό κέντρο των Μυκηνών.
Πρόκειται για ένα συγκρότημα κτηρίων θρησκευτικού χαρακτήρα, ο οποίος
επιβεβαιώνεται τόσο από τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα όσο και από τα
ευρήματα λατρευτικού χαρακτήρα που βρέθηκαν εκεί. Η ιδιαιτερότητά του
έγκειται στο ότι καταλαμβάνει μια μεγάλη έκταση στο χώρο της ακρόπολης. Η
ανασκαφή στο θρησκευτικό κέντρο ξεκίνησε από τον Τσούντα, συνεχίστηκε
από τον Wace, και μετά τον Taylour και ολοκληρώθηκε από τον Μυλωνά.
Αυτά τα κτήρια κατασκευάστηκαν σε διάφορα χρονικά διαστήματα από τα τέλη του 14ου αιώνα π.Χ ως τα μέσα του 13ου αιώνα π.Χ. Καταστράφηκαν στο τέλος του ίδιου αιώνα από φωτιά. Στη συνέχεια τα κτήρια επιδιορθώθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως το τέλος της μυκηναϊκής εποχής. Ο χώρος χρησιμοποιήθηκε και κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου, όταν πάνω από το θρησκευτικό κέντρο χτίστηκαν κάποια σπίτια, λόγος για τον οποίο έχουν διαταραχθεί τα ανασκαφικά στρώματα της Μυκηναϊκής εποχής.
Αυτά τα κτήρια κατασκευάστηκαν σε διάφορα χρονικά διαστήματα από τα τέλη του 14ου αιώνα π.Χ ως τα μέσα του 13ου αιώνα π.Χ. Καταστράφηκαν στο τέλος του ίδιου αιώνα από φωτιά. Στη συνέχεια τα κτήρια επιδιορθώθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως το τέλος της μυκηναϊκής εποχής. Ο χώρος χρησιμοποιήθηκε και κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου, όταν πάνω από το θρησκευτικό κέντρο χτίστηκαν κάποια σπίτια, λόγος για τον οποίο έχουν διαταραχθεί τα ανασκαφικά στρώματα της Μυκηναϊκής εποχής.
Κυκλώπεια τείχη
Η ακρόπολη των
Μυκηνών έχει κτιστεί σε ύψωμα , περίπου 280 μέτρα πάνω από την επιφάνεια
της θάλασσας, μεταξύ δύο απόκρημνων λόφων. Είναι κρυμμένη από τους
λόφους του Προφήτη Ηλία, Βόρεια και της Σάρας, Νότια. Οι δύο απόκρημνες
χαράδρες του Χάβου από το Βορρά και της Κοκορέτσας ΝΑ οχυρώνουν φυσικά
την ακρόπολη και δεν επιτρέπουν την πρόσβαση παρά μόνο από τη Δυτική
πλευρά. Ο μύθος αναφέρει ότι ιδρυτής των Μυκηνών ήταν ο Περσέας. Ο
Περσέας ήταν αυτός που ανέθεσε στους Κύκλωπες, τεράστια μυθικά όντα από
τη Μικρά Ασία, να χτίσουν τα τείχη γι' αυτό και ονομάστηκαν Κυκλώπεια.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα και τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που βρέθηκαν κοντά στα τείχη έφεραν στο φως τρεις βαθμίδες οικοδόμησης, από τα μέσα του 14ου αιώνα π.Χ. έως τα τέλη του 13ου αιώνα π.Χ., οι οποίες έκαναν το σύστημα οχύρωσης όλο και πιο αποτελεσματικό. Εξαίρεση αποτελούν οι επιδιορθώσεις που έγιναν κατά την ελληνιστική περίοδο (3ος αιώνας π.Χ.), διότι τμήματα του τείχους είχαν καταστραφεί από τους Αργείους το 468 π.Χ. Αυτές αφορούν τη δυτική πλευρά του προμαχώνα της Πύλης των Λεόντων, τμήμα της καμπύλης του τείχους που περικλείει τον ταφικό κύκλο Α, ένα τμήμα του λεγόμενου πολυγωνικού πύργου που βρίσκεται δίπλα στην οικία Τσούντα και ένα τμήμα της ΒΑ επέκτασης.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα και τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που βρέθηκαν κοντά στα τείχη έφεραν στο φως τρεις βαθμίδες οικοδόμησης, από τα μέσα του 14ου αιώνα π.Χ. έως τα τέλη του 13ου αιώνα π.Χ., οι οποίες έκαναν το σύστημα οχύρωσης όλο και πιο αποτελεσματικό. Εξαίρεση αποτελούν οι επιδιορθώσεις που έγιναν κατά την ελληνιστική περίοδο (3ος αιώνας π.Χ.), διότι τμήματα του τείχους είχαν καταστραφεί από τους Αργείους το 468 π.Χ. Αυτές αφορούν τη δυτική πλευρά του προμαχώνα της Πύλης των Λεόντων, τμήμα της καμπύλης του τείχους που περικλείει τον ταφικό κύκλο Α, ένα τμήμα του λεγόμενου πολυγωνικού πύργου που βρίσκεται δίπλα στην οικία Τσούντα και ένα τμήμα της ΒΑ επέκτασης.
Ταφικός κύκλος Β'
Δυτικά της ακρόπολης
των Μυκηνών βρίσκεται ο ταφικός κύκλος Β, ένα από τα σημαντικότερα
μνημεία της περιοχής που μας δίνουν στοιχεία για την ταφική
αρχιτεκτονική και τα ταφικά έθιμα των Μυκηναίων. Αποτελούσε τμήμα του
προϊστορικού νεκροταφείου της περιοχής και περιείχε 26 τάφους οι οποίοι
περιβάλλονταν από ένα κυκλικό περίβολο. Χρονολογείται γύρω στο 1650-1550
π.Χ. περίπου.
Ο ταφικός κύκλος Β, ο οποίος άρχισε να χρησιμοποιείται στα τέλη της Μεσοελλαδικής περιόδου (1650 π.Χ.), περιέχει κιβωτιόσχημους και κάθετους λακκοειδείς τάφους. Οι κιβωτιόσχημοι είναι μικροί τάφοι σκαμμένοι στο βράχο και περιέχουν συνήθως ένα σκελετό. Οι λακκοειδείς τάφοι είναι μεγαλύτερου μεγέθους, ορθογώνιου σχήματος και οι πλευρές τους είναι επενδυμένες με τοίχους. Οι τάφοι αυτοί περιέχουν αρκετούς σκελετούς. Οι 26 τάφοι βρέθηκαν σκόρπιοι στο χώρο χωρίς συνεπή προσανατολισμό. Μόνο τέσσερις από αυτούς είχαν επιτύμβιες στήλες. Το έθιμο αυτό να χρησιμοποιούν επιτύμβιες στήλες ως σήμα για την ύπαρξη τάφου εμφανίζεται εδώ για πρώτη φορά στον Ελλαδικό χώρο και είναι κάτι που υιοθετήθηκε από μετέπειτα γενιές και χρησιμοποιείται και σήμερα. Οι στήλες αυτές μαζί με τις στήλες του ταφικού κύκλου Α αποτελούν τα πρώτα δείγματα μνημειώδους γλυπτικής που έχουν ανάγλυφη διακόσμηση.
Ο ταφικός κύκλος Β, ο οποίος άρχισε να χρησιμοποιείται στα τέλη της Μεσοελλαδικής περιόδου (1650 π.Χ.), περιέχει κιβωτιόσχημους και κάθετους λακκοειδείς τάφους. Οι κιβωτιόσχημοι είναι μικροί τάφοι σκαμμένοι στο βράχο και περιέχουν συνήθως ένα σκελετό. Οι λακκοειδείς τάφοι είναι μεγαλύτερου μεγέθους, ορθογώνιου σχήματος και οι πλευρές τους είναι επενδυμένες με τοίχους. Οι τάφοι αυτοί περιέχουν αρκετούς σκελετούς. Οι 26 τάφοι βρέθηκαν σκόρπιοι στο χώρο χωρίς συνεπή προσανατολισμό. Μόνο τέσσερις από αυτούς είχαν επιτύμβιες στήλες. Το έθιμο αυτό να χρησιμοποιούν επιτύμβιες στήλες ως σήμα για την ύπαρξη τάφου εμφανίζεται εδώ για πρώτη φορά στον Ελλαδικό χώρο και είναι κάτι που υιοθετήθηκε από μετέπειτα γενιές και χρησιμοποιείται και σήμερα. Οι στήλες αυτές μαζί με τις στήλες του ταφικού κύκλου Α αποτελούν τα πρώτα δείγματα μνημειώδους γλυπτικής που έχουν ανάγλυφη διακόσμηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου